nga Daniela Sat 27 Sep 2008, 11:22
Armiku i fshehur brenda nesh
-Cili ėshtė shkaku i formimit tė kancerit?
Nuk njihet shkaku themelor i formimit tė kancerit malinj. Ka nga ata qė mendojnė se ai vjen si rrjedhojė e disa kushteve tė trashėguara tė sėmundjes ose nga disa kushte tė jashtme, si virus dhe/ose e pėrdorimit tė gjatė tė duhanit.
Nė tė vėrtetė, kanceri malinj nuk ėshtė i trashėgueshėm. Fakti qė tė afėrmit tanė mund tė kenė vuajtur nuk do tė thotė se ne jemi tė dispozuar qė tė kalojmė tė njėjtėn sėmundje; as edhe ekspozimi pėr njė kohė tė gjatė ndaj helmit tė duhanit mund tė dėnojė me kėtė sėmundje (mjafton tė mendojmė tė gjithė tė dashuruarit marrėzisht pas duhanit qė nuk janė sėmurur kurrė).
Sidoqoftė, asnjė substancė kancerogjene e veēuar nuk mund tė jetė shkaku direkt i kancerit; mundėsisht, provokon forma malinje vetėm nėse shkakton ndryshime kimike nė brendėsi tė ēelizave tė trupit, por disa herė as ky nuk ėshtė shkaku i formimit tė kancereve.
Deri mė sot, shkencėtarėt kanė identifikuar rreth 24 substanca kimike qė, nė kushte tė vėēanta, mund tė provokojnė kancerin nė trupin e njeriut. Kjo listė shtohet gjithnjė me vazhdimin e kėrkimeve qė bėhen dhe ajo pėrmbledh edhe mbeturinat industriale, tymin e makinave, helmeve te ndryshme bujqėsore dhe disa prej materialeve te ndėrtimit. Nė kėtė listė bėjnė pjesė edhe rrezet diellore, sidomos rrezet X dhe ato atomike. I njėjti opinion ėshtė edhe pėr viruset, edhe pse shumė kėrkues, tani pėr tani, refuzojnė tė pranojnė se ato janė njė ndėr shkaqet e formimit tė kancerit tek njeriu.
Nė disa prej formave malinje, sidomos ata qė prekin gjiun, hormonėt mund tė jenė ndėr faktorėt e rastėsishėm. Tipa tė tjerė tė kancerit, duke pėrfshirė kėtu ato tė gojės (dhe tė buzės) ndodh qė tė zhvillohen pas njė periudhe tė gjatė irritimi kronik qė shkaktohet nga proteza jo tė pėrshtatshme (ose nga vesi pėr tė mbajtur cigaren e ndezur midis buzėve dhe jo midis gishtėrinjve).