Tregime dhe Ese nga shkrimtarë të ndryshëm Shqiptarë...

Përshëndetje të gjithëve:

Tema në të cilën ndodheni aktualishtë, është një
temë e përkushtuar për Tregime dhe Ese të shkurtra
nga shkrimtarë të ndryshëm Shqiptarë (të vjetër e të rinjë).

Shpresoj që të argëtoheni sadopak gjatë leximit
të Tregimeve dhe Eseve që do të vijojnë më poshtë.

Lexim të këndshëm.


Sinqerishtë për ju:
Saimiri...

DUKE U PËRPËLITUR NËN GËRMADHA


Ai ishte përbindësh. Po, përbindësh. Ishte… Nuk është.
O Zot ! Më në fund e lirë. Liria ime, i përshkon muret e këtij autobuzi mbushur me fjalamë të pandreqshëm që komunikojnë më klithma e të qeshura histerike. Liria ime… E burgsour brenda mureve te edukatës strikte. E ndrydhur nga normat morale. E shtypur nga skizofrenia e kohës. Po këta njerëz, të cilët më shikojnë sikur të isha një qenie e rrallë, a janë të lire, apo kanë edhe ata muret e tyre ? Ndoshta…!
Unë jam e lirë formalisht. Shkoj ku të dua, blej ç’të dua, fle ku të dua. Kam dhe një llogari bankare …
Por, të gjitha këto s’vlejnë, përderisa ndihem e burgosur brenda mureve të trupit tim, si një qenie e vogël që do të dalë nga guaska por s’mundet. E vogla sfilitet për të shkatërruar kapilarët, organet, nervat, tendinat, brinjët. Por është fare e vogël. Kjo “e vogël” jam unë, brenda “unit” tim “të madh”.
“Uni” im “i madh”. Ç ’ironi …!
Unë i provova të gjitha, të gjitha ato që për shumicën janë tabu. Dhe arrita këtu: “Ç’kuptim ka jeta?”
“Isha vajza e përkëdhelur e një familjeje të madhe, me emër. Për tim atë(piktor) dhe time ëmë ( drejtoreshë), unë isha gjeniu i familjes, krenaria e fisit. Aq sa e njihni ju këtu, në province Tiranën, po aq e njihja dhe unë që jetoja në zemër të saj.
Muret e dhomës sime moderne, muret e studios fantastike të babait, ishin bota ime. S’kisha shoqe. Ishin “të rrezikshme” për zonjushën e përkëdhelur e naive. Ishin ordinerë gjithashtu edhe mësuesit, fqinjët e sidomos djemtë. U rrita me libra…
Mëngjesin e haja në Manastirin e Parmës, drekën në Kullën e Eifel, darkën në pallatin e mbretit Timur. Çdo gjë që do te hynte në trupin tim e sidomos në trurin tim, kontrollohej, duke filluar që nga ushqimet e deri tek literatura. Isha e egër. Shoqëria e djemve më acaronte. Përfytyroja mbretër, kalorës, zotërinj të kollarisur që silleshin me delikatesë dhe kupohet se sa të rëndomtë më dukeshin njerëzit që më rrethonin.
Pikturat, perfekte nga teknika, vuanin për dicka të vogël, të vogël fare. Megjithë elozhet dhe vlerësimet, unë s’isha aspak e kënaqur. Në pikturat e mia mungonte diçka e qenësishme. Ajo “diçka” që mund të quhet
“ gjithshka”. Mungoja unë…!
Duhej të ulesha me këmbë në tokë. Ndoshta ishte mosha, ndoshta shkëputja nga adoleshenca, nevoja për vetvendosje e personalitet, apo të gjitha së bashku që më shkëputën nga ëndrrat.
Nisi, ditën, kur refuzova të konkuroj për pikturë. Realitetin fillova ta perceptoj ndryshe. Ngjyrat, natyra, njerëzit, morën nuancat e tyre tokësore. Më dukeshin të bukura edhe ato që ishin “ të shëmtuara”. Edhe çunat, sigurisht, ishin tërheqës. “Bota ime”, me “botën e tyre” takoheshin vetëm në një pikë : “ Dëshirë e dyanshme bashkëpunimi” dhe nuk puqeshin në mijëra pikat e tjera: “ Pamundësi totale per t’u përshtatur”. Termat, ndoshta do ju duken të fryra, por jo, s’janë të tilla. Isha një nga studentet më të mira të arkitekturës. Në vitin e dytë, u shfaq një dashuri. S’ishte i bukur por në shikimin e tij ngulmues, zbulova një botë të thellë dhe në komunikimin me të, pikasa një zgjuarsi natyrale dhe kulturë perfekte. Fillova ta dashuroja…
Por, që nga ai cast, bota i humbi përsëri ngjyrat. Ishte vetëm ai në univers. Prindërit e mi e donin.
“Bëre edhe ti një gjë të mençur.”- më thanë. ( Ata se kishin harruar divorcin tim me pikturën).
Jetë e lumtur…
Punë e shkëlqyer…
Burrë me reputacion…
Ç’doja më tepër nga jeta?
Me kalimin e kohës, kisha ndjesinë, sikur një bishë e tërbuar hante e babëzitur brenda meje. Çdo ditë përsëriste të shkuarën. Laja dhëmbët, shkoja në punë, drekoja, dilja shëtitje, bëja seks, flija. Dhe prapë jeta përsëriste veten çdo ditë. Më dukej vetja, sikur e kapur pas një fije kashte, doja të kaloja lumin e rrëmbyeshëm e të tërbuar nga furtunat e jetës. Im shoq, si gjithmonë, më mbulonte me dashuri e përkujdesje. Çdo sekondë të lire, e kalonte me mua.
Si gjithmonë, përsëri, unë mbeta vetëm. E vetmja lidhje për mua, ishte familja. Dikur - prindërit, tani – burri. Ndihesha si një kozmonaute në hapësirën pa forcë rëndese.
Fillova të shoqërohesha me kolegët. Im shoq u shpërfytyrua. U ftoh. Pas disa paralajmërimeve të heshtura, një ditë deklaroi: “Nuk duhet të shoqërohesh me askënd. A nuk të mjaftoj unë ?” I thashë se isha qenie shoqërore. Qeshi. “Kur u bëre e tillë? Ti s’ke pasur kurrë shokë e shoqe.”
O zot! Nga një tutelë, në tjetrën. Unë, duhej të udhëhiqesha në jetë nga liderë psikopatë!!! Unë s’isha pronë e askujt dhe me vetëdije, i thashë “po” dëshirës për një lidhje të re. Dhe i pari që guxoi e më kërkoi të darkonim bashkë u bë i dashuri im. Fillova të marrosesha pas tij. Le ta quajmë X. Ishte pak më i ri se unë, i qeshur, plot jetë, pasion e energji.
Më falte shumë prej vetes. Nuk më përkëdhelte. Kisha nevojë për të, aq sa për ajrin. Motelet, ishin për ne shtëpi e dytë. Prindërit më kërcënuan, më këshilluan, por ata, tashmë nuk ekzistonin, ashtu siç nuk ekzistonte edhe burri im. Natyra kish ngjyra, nuk vija më syza. Dielli më pëlqente. Shtëpia më dukej varr. Burri – varrmihës. X-i ishte jeta ime, e vetmja urë që më lidhte me ekzistencën. Kuptohet, im shoq, e mësoi këtë shumë shpejt. U ndamë. Shtëpia ime u bë edhe shtëpia e X-it. Jetonim si në filma: Shumë argëtime, dashuri. Derisa, një ditë, kur u ktheva para kohe nga shërbimi, në shtratin tim, gjeta vajzën e ministrit të dikasterit ku X-i punonte. O perëndi! Ç’faj kam bërë që më ndëshkon? Prindërit s’më flasin. X-i s’më do. Shoqe s’kam. Motër jo. Pse kështu kjo jeta ime? Vallë prej ç’materiali jam ndërtuar unë? Pse nuk ingranohem dot në jetë? Pse nuk harroj? Pse nuk fal?
Kalova dy muaj në spital pas një depresioni të rëndë. Kur dola, mësova se prindërit, pasi mësuan për sëmundjen time, u nisën me një avion i cili mbeti bashkë me 100 pasagjerë, në malet e Zvicrës. Trashëgova një llogari të majme bankare, një fabrikë të vogël dhe dy shtëpi. Ju do të pyesni :
“Ç’ndodhi me X-in ?” Pasi dola nga spitali dhe mbarova formalitetet e pasurisë, fillova ta kërkoja por ai shmangej. Brenda meje, dashuria, ishte transformuar. S’di se ç’ndieja. Kraharori më vlonte, koka sa s’më çahej nga dhimbja, bota përsëri pa ngjyra. Ekzistonte vetëm ai. Por… ai s’më donte…! Pas një takimi të shkurtër në kinema dhe pas deklaratave: “Ti s’je askushi për mua”, e gjithë urrjetja qe kisha mbledhur brenda vetes, e shpërndrë në miliona thërrmija nëpër botë , u mblodh brenda një çasti të vetëm dhe shpërtheu.
… Një natë, pasi u nda nga mikesha e re në katin e parë të pallatit, në errësirën e plotë të Janarit, një thikëz simpatike shpoi zemrën e tij. Nuk e vrava unë! Jo! E vrau dhimbja ime, e vrau ai “uni i vogël” që përpiqet të dalë nga mbeturinat e “ unit të madh” që shkallmon brinjët, që këput tendinat, që gric fytyrën e shkul flokët. Ai nuk e meritonte të jetonte. Shkova në shtëpi dhe dogja pikturën kushtuar natës së parë të dashurisë. Doni të dini si ishte?
…Një femër ( unë),qielli i përflakur, fytyra e tij e zbehtë në kupë të qiellit duke u thërrmuar. Unë, ( në pikturë) me një thikëz në dorë, po therja shpresën për të jetuar, ( kuptohet, që në pikturë unë qëlloja ajrin se shresa ishte e padukshme). Bile më kujtohet poezia qe shkroi një poete pasi e pa:
I tera lotët,
Si kreh më
flokët,
Pa ty,
bota,
duket e mjerë…
Për të të parë
edhe një herë,
Zogun e fundit
të shpresës,
E ther…!
Sikur ta dinte se, unë, bashkë me shpresën, do të therja…
O zot! Nuk isha unë, ishte “uni” im i cmendur…!
E dëshpëruar,rend cdo ditë ne linja të ndryshme, jo me makinën time por me autobuz sepse dua të shoh njerëz që qeshin, vuajnë, jetojnë…
Fle në qytete të ndryshme,ose më saktë përpiqem të fle sepse nuk kam as gjumë, as ëndërra, as fantazma makbethiane.Rend në hotele të ndryshëm, me meshkuj të ndryshëm, por, as kështu nuk gjej qetësi. Nuk gjej as arsye apo shkak për të jetuar. Ju do të thoni:”Ti je e lirë”. Merreni lirinë time, ajo nuk vlen. Ajo është liri me kusht. Sepse unë jam dy. Luftoj, përplasem, thërrmohem, nuk di se kujt i përkas, “unit të madh” apo “unit të vogël” që përpëlitet nën gërmadha e s’di ç’kërkon…!


Suzana Zisi

BRAKTISJA...

Shtrirë në shtrat dhembjeje ngjante si Gjergj Elez Ali që priste kumtin e
ardhur nga të tjerë rradhë për tu çliruar nga kjo botë e cila i kishte
falur vetëm lule që kishin aromë dhembjeje dhe vetmie. Me vite të tëra
kishte folur vetëm me gjuhën e heshtur e cila nuk deshifrohej nga ata që
nuk kishin kaluar nëpër tunelin e gjatë të sakrificave ku kishte shkelur
këmba e tij. Për vite të tëra, i ngujuar brenda guacës së vetmisë, kishte
ndjerë mungesën e një vaji fëmijëror; mungesën e njerëzve që bëhen të
bezdisshëm me bisedat e gjata për gjëra të rëndomta. Ai gjithmonë kishte
qenë i braktisur dhe asnjëherë nuk kishte kërkuar nga të tjerët t'ia
shkarkonin këtë barrë nga supet e tij edhe pse kaherë kishte pritur që ta
vizitonim, ne që e kishim harruar.
Dhoma, brenda së cilës ai kishte kaluar vite të tëra, ishte e errët. Në
një raft ishte një fletore e vjetër dhe një laps i shkurtë i gdhendur keq,
me të cilin tevona ai shkruante fragmente të shkëputura nga jeta e tij.
Dora e tij e ngathtë, mu si ndonjë korier, çonte kumtet e ardhura nga
zonat e thella të trurit të tij në fushën e bardhë. Shumica e fletave të
fletores ishin të grisura. Do të ketë pasur në netët e gjata çaste
dëshprimi, të cilat do t'i kenë grisur ato kumte.
Ai dëshironte të thoshte diçka, por asnjëri nga ne, që në çastet e fundit
i qëndronin pranë shtratit nuk e kuptonim se ç'dëshironte të thoshte. Sytë
e tij ishin të ngujuar në drejtim të raftit ku ishte fletorja gjysmë e
grisur. Muskujt e gojës, që tani nuk i nënshtroheshin vullnetit të tij,
mezi shqiptonin tingullin "f". Shkronjat tjera ishin aq shumë të largëta
sa ai nuk mund t'i mblidhte dhe t'i rendiste rend. Ata tani kishin dalë
nga kontrolli i pushtetit të tij ndaj fjalëve.
- Fletoren? - e pyeti njëri.
Ai nuk insistoi më të mblidhte shkronjat tjera që duhej ta ndërtonin
fjalën që dëshironte ta thoshte.
Sytë tanë u drejtuan nga fletorja. Sytë e tij, ku tashmë me siguri kishin
filluar të mjegulloheshin pamjet, u drejtuan kah koftori. Dëshira e tij
tani ishte bërë aq e qartë sa secili nga ne e kishin lexuar. Asnjëri nga
ne s'do të miratonte atë dëshirë edhe sikur ta dinim se do të na ishte
mirënjohës dhe do të na falte pse e kishim braktisur. Secili nga ne (këtë
ia thamë njëri - tjetrit më vonë) dëshironte që fletoren, gjysmë të
grisur, ta kishte pronë.
Në mbrëmje acari që bënte jashtë, kishte hyrë padiktueshëm në dhomë dhe
ishte derdhur në trupin e tij. Ai, që disa herë e kishte mposhtur vdekjen
gjatë jetës, ishte nisur drejt një atdheu të ri, për t'u çlodhur në një
ishull të vetsmisë dhe heshtjes, ku çastet nuk shkaktojnë dhembje të
akullta...
Ne kemi vetëm fletoren që e ka shkruar vetmia e plagosur nga dhembjet që
kullojnë edhe në shpirtrat tanë,
ne që i duam njerëzit atëherë kur na braktisin përgjithmonë...
2. "...Janë tre gjëra në jetë që shkaktojnë dhembje: pleqëria, sëmundja
dhe vetmia. Mbi të gjitha vetmia. Vetëm në vetminë e plotë njeriu e njeh
thellësinë e jetës. Kjo është e dhembshme, tmerrësisht e dhembshme,
fatalisht e dhembshme. Dhembjet e vetmisë janë shumë më të tmerrshme nga
ata që mund t'i shkaktojë një sëmundje, sa do e rëndë të jetë... Në
pleqërinë e thellë njeriu i ngjan një fëmije që ka nevojë për njerëzit e
dashur që të mund t'u rrëfehet, ose të kërkojë nga ata mëshirë. Është si
një fëmijë që ëndërron të braktis shtëpinë vetëm që t'i provojë prindërit
se sa e duan... Atëherë, më shumë se kurrë, i duhet prezenca e njerëzve,
zhurrma e tyre, bisedat që shpesh mund të na duken të parëndësishme...
...Ju që tani ndjeni neveri për njerëzit dhe që dëshironi së paku një çast
vetmitar ku do t'i ktheheshit tërësisht vetvetes, në fakt ju kërkoni t'i
ktheheni jetës. Gjithë ato çaste, ato gjëra të padeshifruara, dëshironi
t'i riktheni dhe t'i jetoni sërish d.t.th. dëshironi t'i ktheni ato pamje
të mjegulluara, ngjashëm si fytyrën e një të dashure që nuk qartësohet në
kujtesën tuaj, në atë mbretëri të thellë të errësirës që fshehet matanë
syve tuaj, siç nuk ndodh rasti me fytyrat e të tjerëve që nuk ju bëjnë
përshtypje. Kjo nuk ndodh me ta sepse nuk u keni kushtuar kujdesin tuaj,
prandaj edhe fytyra e tyre është e qartë, thuajse reale. Mund t'ua dalloni
çdo imtësirë. Ndërkaq me njerëzit e dashur ndodh e kundërta. Shfaqet pamja
ireale, sepse atë e keni kërkuar te ato gjatë tërë jetës. Mu ashtu
rishfaqen edhe imazhet që përmbajnë në vete fatkeqësi të shumta dhe nuk të
lënë të qetë. Asnjë çast. Andaj kërkon që së paku për disa orë të kesh
dikend pranë dhe t'i rrëfehesh. T'ia shqiptosh klithjet. Të çlirohesh nga
ato. Së paku të krijosh idenë se duke folur për fatkeqësitë i flak nga
qenia, siç e flakim një copë të hidhur pështyme. Dhe, mbase, atëherë
ndjehesh i lehtësuar...
...Shumë njerëz kanë provuar, me vetdëshirë, të mbyllen në kullën e vetmisë
ku i janë kthyer tërësisht vetvetes, por, qoftë vetëm për një çast, siç
ndodh me mua, në këtë natë të vonë ku në qelq përplasen krokama, kanë
dëgjuar kumtin: Jashta kësaj bote ka krijesa të ngjashme si ti. Provo që
tu rrëfehesh. Vdekjen ta kesh më të lehtë. Ti ke nevojë për këto krijesa.
Sa do që të jenë të mjera, janë pjesë e jetës sate. Dhe pas këtij kumti, i
cili ka ardhur nga zonat e errëta të universit të qenies, kanë zbritur nga
majat e vetmisë dhe janë bërë pjesë e asaj bote tokësore, së paku për një
kohë...
...Si një njeri i barasvlerësuar me një qenie mitike, isha i papranueshëm
nga njerëzit e tjerë, që ushqejnë jetën me gjëra të zakonshme; që nuk i
janë kthyer asnjëherë vetvetes. Ata nuk dinin ta çmonin dashurinë time.
Unë u falja dashuri, ndërsa ata përbuzje... Ata asgjë nuk kanë ndryshuar,
as sot e kësaj dite, por unë e ndjej mungesën e tyre. E atyre që më kanë
braktisur. Më kanë flakur nga kujtesa... Unë jetoj diku në hiç. Jashta
koordinatave që i njohin dhe i ngulfasin njerëzit tjerë, të kënaqurit, të
gëzuarit, që çdo natë dëgjojnë gumëzhimën e fëmijëve të tyre, qortimet e
gruas që mendon se e ka humbur edhe atë pushtet të paktë. Kjo është shumë
e natyrshme... Unë gjatë gjithë jetës kam dëgjuar zërin e gjësendeve që më
rrethojnë. Si njerëzit më tallnin me palëvizshmërinë, me ngrirjen, me
vdekërimin e tyre. Disa herë i kam lëvizur që të mos ndjehesha i braktisur
dhe i ngrirë si ato; vetëm të krijoja idenë se jetoj mes qenieve të gjalla
që vetëm për nga forma dallojnë nga njerëzit...Me atë kukullën skaj dhomës
kam biseduar me vite të tëra. Vetëm ajo, që duket e pashpirtë, mbase e ka
ndjerë pikëllimin tim. Vetëm ajo i ruan ato fjalë në vetvete, por asgjë
nuk mund të tregojë sepse i kam folur me gjuhën e heshtur. Me gjuhën e
vetmisë... Fjalët që thuhen në heshtje nuk shqiptohen kurrë, nuk
interpretohen, sepse nuk përcillen përmes veshit në mendje, por
drejpërdrejtë, pa ndihmën e asnjë organi. Pyeteni kukullën dhe përgjigjet
do t'i zbuloni diku në qenien tuaj. Pas shumë vitesh vetmie që dhemb
pamëshirshëm...Dhembjet e shkaktuara nga vetmia janë shumë më të tmerrshme
se sa dhembjet që mund t'i shkaktojë një sëmundje apo ngathtësia e
pleqërisë..."
I lexova këto rrëfime shpejt e shpejt. Ishte natë e errët. Dhembja më
ishte mbledhur në gjoks si një topth që pret të shpërthejë, si një bing
-bang për të krijuar më pas planete të tërë dhembjeje në qenien time.
Kalova shumë faqe. Doja të arrija sa më shpejt në faqen e fundit ku mes
tjerash shkruante: "Kjo fletore duhet të vijë me mua edhe në anën tjetër".
Ishte një testament i cili i jepej më shumë vetvetes dhe i cili nuk u
plotësua kurrë.
Si asnjëherë në jetë nuk jam ndjerë më i braktisur...

Selajdin Salihu

DHIMBJE DHE KËNAQËSI...


Me sytё e lodhur nga pagjumёsia shihte gotёn me aperitiv Negroni.
Gota ishte thuajse bosh dhe ai porositi nje tjetёr aperitiv i cili ose
do t’ja freskonte me tepёr kujtimin e largёt qe i kishte pushtuar mendjen,
ose do ta bёnte tё harronte gjithçka, ndofta pёrgjithmonё!
Skena nuk ndryshonte shumё nga kujtimi i tij i largёt.
Ndryshonin vetem forma e gotave, ngjyrat dhe shija e pijeve.
Dikur gota ishte me madheshtore me birrè bavareze ndersa kёsaj here
gota qe mё e vogёl me aperitivin Negroni, ngjyra e tё cilit i shkonte shumё
pёr shtat asaj nate tё shtune.
Nuk iu duk aspak se ndryshimi qёndronte tek njerёzit. Nё fund tё fundit
ata ishin tё pandryshueshёm ne veset e tyre, pavarёsisht nga origjina,
pamja e jashtme apo nga epoka qё jetonin.
“ Ndodh kёshtu prej mijёra vitesh e s’ka pёr tё ndryshuar kurrё asgjё”
tha me vete ai kёtё shprehje shumё tё pёrdorur prej tij, por duke qenё
se asgjё s’kishte ndryshuar e s’do tё ndryshonte kurrё ndonjeherё, atёherё
pёr çfarё arsyeje Atiji i nevojitej tё ndryshonte shprehjen e preferuar!?

E dashura e tij po bёnte pak a shumё atё qё ai dёshironte tё mos
pёrsёritej, por pёr dreq skena po pёrsèritej nё lokalin e natёs.
“ tё paktёn tё mos shkoj tek salla e bilardos, sepse do te ishte nje film
qè unё e di pёrmendsh ” mendoi ai kur pa se ajo fliste pa ndrojtje disa
metra larg tij nje djalё tjetёr. Tingujt e muzikёs vёshtirёsonin dialogun
dhe njerёzit afronin gojёn tek veshi i tjetrit pёr tu kuptuar.
Pa atё tjetrin qё seç po bёnte nё celular e mё pas e kuptoj qё ajo po i
jepte numrin e telefonit.

Aperitivi i kthjelloj kujtimin e largёt kur ai me nje grup shokёsh kishin
shkuar pёr qejf nё nje Disko-Pub.
E dashura e tij e asokohe qe fyer nga sjellja e tij nё pistёn e vallёzimit
dhe papandehur pati pёrgatitur hakmarrjen e saj.
“Nuk duhet tё vallёzoje nё ate mёnyrё pranё asaj tjetrёs duke qenё i
shoqeruar me femrёn tёnde ” i kishte thёnё shoku i tij i ngushtё.
“po ajo s’donte tё kёrcente?” qe shfajёsuar ai.
“S’ka rёndёsi, ti s’duhet tё bёje ashtu, dukej sikur doje t’i haje gjoksin
dhe kur u pёrkule pak me ato pёrdredhjet e tua unё mendova se do t’i
puthje ose barkun e zbuluar, ose kofshёt qё minifundi i saj nxirrte nё pah.”
Arsyetimi i shokut dukej llogjik deri diku.
“ Unё isha gati pёr ta rrahur atё lepurushin, por atё qё bёre ti s’mund tё
besoj. Si mund t’i thuash dashnores tёnde: Unё uroj qё ti tё argetohesh e
dashur! E kupton qё mё çmende fare?”
“unё dal nga shtёpia pёr qejf dhe jo pёr tё rrahur njerёz. E çfarё do tè fitoja?
Do pёrfundoja nё burg dhe ajo do shkonte te argёtohej me atё
“lepurushin” siç e quajte ti. S’ke ç’bёn. Do tё thuash ti qё me atё tipin nuk
ёshtё e thёne qё ajo tё argetohet, mundet edhe tё vuaj, por ka ca kohё
qё nё trurin tim ka lindur ideja se kur njerёzit arrijnё shumё kёnaqёsi me
nje partner, ateherё bёn vaki tё shkojnё me njё tjetёr pёr tё vuajtur ose
pёrjetuar dhimbje. Ndёrsa kur vuajne me partnerin atёherё kanё edhe me
tepёr arsye pёr tё kёrkuar kёnaqёsinё tjetёrkund.
Thjesht njerёzit s’kёnaqen kurrё me atё qё kanё”
“Mjaft, me kёto pèrralla, ti je i dehur ose po tallesh me mua!”
“Unё e pranoj qё mund tё jem i dehur, por njekohёsisht e di se gabova me
sjelljen time gjatё vallёzimit, por jo kur ajo mё kёrkoj leje pёr tё ikur me
atё tjetrin. Ajo kёrkoi leje dhe unё ja dhashё. I çudita tё gjithё dhe akoma
mё tepёr vetveten. Unё s’bёra gjё tjetёr veç se pagova gabimin tim” Kёtu
kishte pёrfunduar biseda midis dy shokёve.

Ai vёshtroi me bisht tё syrit vajzёn pranё atij tjetrit dhe vendosi te
sqarohej me kundёrshtarin, ngaqё s’kishte ndёrmend t’i thoshte vajzёs
“unё uroj qё ti tё argetohesh me kёtё mikun”.
S’do t’i pelqente te rishikonte te njejten skene si dikur kur ish e dashura
pati shqyer syte nga habia. Qe fare e lehte te parashikohej ngjarja, habia,
ankthi dhe sherri i pashmangshem. Vetem se ai kesaj here nuk ndihej fajtor
si dikur kur e teproi me ate tjetren. Kesaj here ai qe me ndergjegje te qete
dhe me nje dhurate te vogel ne makine qe do t’ja jepte ne fund te mbremjes.

Nxorri nga kuleta te holllat dhe pagoi pijet e tij dhe te vajzes.
Eci drejt atyre te dyve me vendosmёri e befas djali tjetёr iku me ngut.
I trembur se do hante ndonje grusht turinjve.
- Dёgjo e dashur. A e pe si iku ai miku yt dhe unё s’kisha ndermendje tё
bёja sherr. Sonte ti je me mua dhe do qёndrosh me mua deri ne fund.
Nesёr bёj çfarё tё duash dhe mos harro qё unё kam njё epёrsi nё kёtё rast.
Pasi unё s’kam dёshire tё tё mbush mendjen ty se çfarё ёshtё mё e mira pёr ty.
Ti bёj pёrzgjedhjen tёnde pa frikё. Vetёm ti e di nёse tё pёlqen dhimbja
apo kёnaqёsia, por kam pёrshtypjen se tё pёlqejnё tё dyja bashkё, tё pandara.
- Ai ngriti zerin me shprese qё ajo do tё dёgjonte çdo fjalё.

Vajza degjonte pa folur me sy qё shprehnin habi e moskuptim.
- E mos me thuaj qё jam i dehur apo xheloz i semure, pёr tё gjetur njё justifikim!

- Ai e mbёrtheu nga dora dhe e tёrhoqi jashtё lokalit. Hipёn nё veturёn e
djalit dhe rrugёn deri poshte banesёs sё saj e bёnё nё heshtje.
- Kam nje peshqesh pёr ty, ndofta do tё jetё edhe i fundit. – tha ai duke i
dhёnё njё pako tё vogёl.
Ajo hapi kutinё me duart e saj tё shkathёta. Ai kishte vёnё re se duart e
vajzave bёheshin mё tё shkathёta kur hapnin pakot e dhuratave.
-Wow! O Zot! Çfarё njeriu je? Foli goca mё nё fund e çuditur nga dhurata.
Bёhej fjale pёr njё vibrator pёr kёnaqesira femёrore.
- Unё doja qё ti tё kёnaqeshe dhe …….. ,- tha ai.

- Je shumё i çuditshёm! Mё fal pёr atё qё bёra i dashur.-

- Unё nuk e di nёse ti e meriton faljen time dhe do tё doja tё mendohesha pak.
Flasim nesёr se tani dua te fle gjumё. Ajo ngeli e ngrirё dhe ai e kujtoj se
duhej tё zbriste nga makina.



Nuk di si tё sillesh me njerёzit, mendoi ai pёrgjumshёm nё shtratin e tij.
Ashtu si nёpёr ёndrra iu duk sikur dёgjoi zhurrmёn e vibratorit tё vajzёs e
cila po luante.
“ tё paktёn tё mos bёrtasi kur te vij nё qejf, se do mё prishi gjumin.
Eh ç’kusur ja kam unё?” Foli pёrçart ai.


Erion Selmani.

VENDLINDJA...


Ndërsa nata rrëzohet dhe Qielli fillon dhe Shpirtit i afrohet, ndër ëndrat e
mia të arratisura vjen Berati...
Qyteti im i kapur prej dore me zhgjëndrën (si të vinte prej Kashtës së
Kumtrit, prej një tjetër bote) zbret tatpjetë rrugës së Kalasë.
I dëgjoj shpesh hapat e tij si pentagramë sonata-sh të pashkruara mbi
gjoksin tim të shndëruar në kalldrëm... Kalldrëmi mesjetar i Antipatreas me
trokitjet e kuajve të Muzakajve dhe Vrionasve, rrend rrugicave të
Mangalemit, Kalasë, Goricës dhe Urës mesjetare që përbëjnë arkitekturën
post -shpirtërore të shpirtit të qytetarit të ikur përtej murreve dhe
kodrave me ullinj të qytetit të vet.
Ose më saktë, jo. Nuk janë hapat e tij. Ai gjithmonë aty ka qënë i
palëviz'shëm për më tepër se 2400-vjetë. Janë hapat e mia vocërrake
teksa me dy feta bukë të lyera me margarinë, pantallonat e shkurtra me
dy gjunj të gërvishtur si kutë'e'cingla, me koriçka të mpiksura gjaku nga
ndjekja e topit të futbollit në lagjen "22 Tetori" (çfarë feste ka qënë kjo ?!),
shkoja për në kopështin "Konstandin Leka". Aty buzë rrugës për Kala, teksa
fillonte zanafillën e vet e përpjeta. Në krahë të majtë, ndërsa ngjitesha, si
në portat e një fillim-kufiri-jetësor metaforik, gojëmadhe dhe e madhërishme
qëndronte Porta e Pashait. Pashait asnjëherë dhe askush nuk ja ka njohur
emrin. Por Porta me konturet mesjetare e ngritur nga energji skllevërish
është aty edhe sotë.
Pas tre dekadash më vjen ndër mendje ai moment fëmijërie, ndërsa
regjizorja e njohur e filmave për fëmijë zj.Xhanfize Keko trokiti në portat e
kopështit "Kostandin Leka" në kërkim të personazhit të fundit që do e
plotësonte ansamblin e aktorëve-fëmij për filmin "Tomka dhe shokët e tij" i
xhiruar plotësisht në Berat, prodhim i "Kinostudios Shqipëria e Re".
Ishte viti 1976. Fëmijë 5-vjeçar fillova të trashëgojë jetën nëpërmjet syve
të kinemasë. Trashgimi të cilën ndër vite e humba. Por që nuk kam humbur
akoma zërat dhe thirrjet e asaj kohe që pastërtish ende i dëgjoj :
- Hej Guri do vish të bëjmë kala me baltë ?! - dëgjohet një zë fëmije përtej
sekuencave të filmit. Dhe personazhi i Gurit (unë dora'vet byth'çveshur)
ashtu si me të vërtetë vocërrakët kridheshin në ujrat e lumit Osum përgjigjet :
- Ehu, unë do lahem ! ...
Dhe që prej një ledhi të atyshëm : Bëlldummmm... Drejt e në rrjedhën e
ujrave të Osumit. I kredhur në pështjellim ujrash të kthiellta. Shpesh herë
të turbullta e plot baltë (gjanicë). Të rrjedhshme e të rrezikshme ndërsa
shpesh kanë gëlltitur jetë fëmijësh. Të helmuara më vonë nga pesticidet e
uzinës së baterive në Poliçan. Në disa vende lumi ishte i shtruara e i
hapura nëpër zallishte. Dhe shpesh i vrullshëm pas shkëmbinjve të pllakave
përfund zarizanit. Osumit i takonte kryqi i hedhur në çdo 6 janarë (dita kur
jam i pagëzuar) në ditën e Ujit të Bekuar, ndërsa çunat e Beratit duke u
dridhur prej të ftohtit së bashku me kryqin shpresonin në një të ardhme më
të mirë. Plot hije dhe elegancë përposht rrapeve dhe parmakëve i
gjunjëzuar midis këmbëve të Urës së Goricës teksa për kushedi se sa e sa
jetë Osumi vazhdonë peligrinazhin e tij. Të gjitha këto metrazhe të një filmi
bardh e zi prodhim tashmë i "Kinostudios Shqipëria e Vjetër". Filëm të cilin
aq fortë do t'dëshiroja ta shihja edhe një herë në sallën e kinemasë së
qytetit tim prej ku fantazia edukohej dhe merrte krahë nën fluturime
ëndrash dhe realitetesh fëminore. Por nuk është e thënë. As e shkruar në
rrotën e fateve. Në vitin e mbrapshtë 1997 kinemanë e qytetit tim e
pushkatuan nën breshëri të çmendur kallashnikovësh skizofrenik.
Murret e saj, gërmadha të turpshme me xhama të thyera ende në këtë
gjendje janë edhe sotë. Mjafton të shohësh fotografinë e gazetës
Lajmëtari i Beratit nr.116 datë 21.11.2005. që të kuptoshë se si arti
shqiptar frymon nën dihatje azmatike. Mjafton ky fakt që të besoj se
Berati ka nevoj më tepër për qytetarë se sa për emra heronjsh donkishotesk.
Por edhe plumbat e kallashnikovëve mbaruan një ditë. Dhe ajo çka ngeli
ishte (është) përsëri imazhi i Beratit. Në lindje përherë mali i Tomorit.
Në perëndim përherë mali i Shpiragut. Midis të dyve Kalaja. Nga ballkoni i
ish shtëpisë time në qendër të qytetit prej katit të pestë përherë ky imazh
më ka pas shoqeruar nën historinë e legjendës e cila thotë :

Na ishte njëherë një djalë i fortë e shtat'lartë që quhej Tomor.
Në dashuri ra me vajzën më lozanjare të quajtur Kala. Me atë i dashuruar
ishte edhe një tjetër djalë i bukur shtat'shtruar i quajtur Shpirag.
Të dy për një dashuri të vetme e të përjetshme rranë në dyluftim.
Tomori e nxori shpatën dhe trupin i preu Shpiragut që edhe sotë po ta
sodisësh i ndarë në vija-vija është. Tjetri topuzin shtriu tej nëpër erë dhe
trupin e Tomorit gropa-gropa e bëri. Edhe sotë i tillë ka mbetur.
Kalaja ( Ah lozanjarja ! E bukura !) duke i parë djemtë në dyluftim filloj e
të qajë për plagët e tyre dhe lotët e saj formuan lumin Osum !

E kam si tashti mu përpara syve në imazh të pashlyeshëm krejt qytetin
prej së larti. Jo nga poshtë. Por pikërisht prej së larti. Mbi kodrën në zemër
të qytetit. Të veshur me pisha. Dhe mbuluar me shkëmbinj ku kryeneçësisht
i kacavjerrur midis qiellit dhe tokës, jetës dhe vdekjes, për të parën herë
mësova se ç'shije kanë buzët e vajzave të ndrojtura të qytetit tim ?!
Se ç'shije kanë vargjet e para kur ende nuk di se si duhet t'i shkruash
ato ?! Atje në majë. Në rrethina të mureve të kështjellës.
Shumë afër dhe pothuajse jashtë saj...
... Jashtë saj. Në rrjedhën e lëvizshme të rrugëve në South Boston ndërsa
në orët e para të mëngjesit autobusin e linjës pres. Bën ftohtë.
Një i ftohtë qenësor me kafshime gradësh nën zero. Dhe mundohem të
mblidhem fortë pas palltos time. Dhe nuk gjej të ngrohtë.
- Në çfarë orë duhet të kalojë autobusi i ardhëshëm i linjës ? - pyes një vajzë përbri.
- Unë nuk di - përgjigjet ajo me një anglishte të kafshuar.
- Ti je e huaj këtu ? - e pyes.
- Po jam Gjermane nga Berlini - më thotë - Ti di se ku është Berlini ?
- Natyrisht - i përgjigjem - Unë jam nga Berati. Nuk besoj se e ke dëgjuar
ndonjëherë. Qytet shumë më i vjetër se Berlini. Qytet shumë më pak i
njohur se Berlini...
Berlin - Berat - Boston ngjasojnë dhe aspak nuk ngjajnë me njëri tjetrin.
E përbashkët është veç shkronja e parë. Por ajo që vjen më pas rrefuzon
ta mbyllë vetveten tek B-ja. Dhe nuk e di për dreq se çfarë lidhje kanë të
gjitha këto. Veçse ajo çka ndër mëndje më rrihte dhe ç'vishte përgjatë
krejt udhëtimit tim të mëtejshëm, i maste dhe kontrollonte impulset e
zemrës time, më ekspozonte krejt lakuriq (si atëherë fëmij byth'çveshur i
pavetë'dijshëm drejt e në rrjedhë të lumit të qytetit tim) ishin vargjet e
poetit Beqë Cufaj prej Gjermanie që e trëmbi të ftohtin e këtij mëngjesi
nën rrjedhën përgjatë venave të vërtetësisë poetike :

Atdheu

(Dialog i imagjinuar i cili do të filllonte aty edhe ku mbaron)

Për ty Atdhe shumë njerëz thonë se të kanë
At e Dhé. Për ty shumë të dijshëm
e padijshëm lot derdhin. Ti e ke fuqinë
të gjitha t´i kesh. Trolli yt është i lashtë, qielli
i pambërrishëm, njerëzit pos Zotit e teje askujt
s´i takojnë. Edhe zogjtë, lumenjtë, fushat, gurët, detërat,
dhembjet, fëmijët, ëndrrat... Pushtuesit, poetët,
të dashuruarit, të tradhtuarit, trutharët!... Të gjitha
tuat janë... Edhe jeta edhe vdekja. Vetëm diç s´kam të qartë
Atdhe,
I kujt je Ti?


Atdhe i kujt je Ti ? Atdhe i kujt je Ti ? Atdhe i kujt je Ti ? Atdhe i kujt je Ti ? Atdhe i kujt je Ti ?

Flurans Ilia.

ËNDËRR AMERIKANE APO DJALL?..

Një mjergull e dendur ia kishte behtur papritur duke ia turrullosur me shume ate koken e vogel tullaqe ku ca cime te holla flokesh kishin mbire ne menyre te çrregullt si vete jeta e çrregut e Syri Matrizit.As vete nuk e dinte se si ishin rrokullisur aq shpejt ne dyshezen e mergimit ato kater vjet plot me halle dhe strese.Rreshqiste me padurim me ate fordin e lodhur rruges qe te dergonte tek banka.Ishte lebetitur fare duhet te pagonte plot dy mije dollare qe te nxirrte te ashtequajtur gruan e tij Sandra Smith nga burgu.-Djalli e marrte-bebezoi si neper dhembe duke hedhur nje veshtrim ashtu koturu perjashte xhamit te makines.Në të dale te Mandarinit dalloi nje vene gri me nje flamur te madh shqiptar dhe pa e kuptuar as vete sesi iu rrokullisen ndienjat larg shume larg ne Shqiperi...Era e ngrohte e Adriatikut se si ti fryente mushkerinjte.Pranvera ashtu pa ndroje kishte trokitur ne lulet e pemeve por as vete Syri nuk po e kuptonte dot kete pranvere.Diçka si turullime ia kishte kapluar mendimet.-Oh zot-psheretiu si me vete duke tehequr vemendjen e Pjeter Currit shokut te tij te ngushte .Pjetri e shikoi drejt e ne sy disi i habitur dhe pa humbur kohe iu drejtua.
-Çfare kemi Syri?
-Hiç-ia ktheu gjoja si i qete.
-Ahaahhaaa- qeshi si nëper dhembe Pjetri-me duket se pas pranveres vjen vjeshta pra..
-Çfare vjeshte -e nderpreu ne mes ai duke e ngritur zerin me vale si nje radio e lodhur
-Vjeshta pra -ia kthei serishmi i qete Pjetri -te korrurat
AAAA!-bebezoi si nëper dhembe Syri
-Të dashuruarit e pranveres e korrin dashurine ne vjeshte me martese-nuk iu durua me Pjetrit dhe kelthiti me te madhe troç.
Syri qeshi si me ironi.- kush djallin me paske pare mua me Luljeten-i foli pakez vetes-a thua di çdo gje ai?Si u kthjellua disi i hodhi nje veshtrim si enigmatik atij e kapi per krahu dhe u nisen drejt kafes.
-Për ku?-s'iu durua atij-dhe iu drejtua gjoja si i habitur
-Per kafe,birra -ia ktheu i qete Syri-te korrurat duan urime
-Aahaaa!-qeshi si neper dhembe Pjetri
Piiiiiiiiip!Piiiiiiiiiiiiiip!.Buria e makines prapa ti se si ia treti ato kujtime te largeta te perzier me pak pluhur harresa nga tere ato vite qe kishin kaluar me rrapullime.I hodhi nje veshtrim makines pas ,i ngriti doren duke i kekuar falje ngaqe ishte harruar ne kujtime dhe nuk e kishte pare qe ishte ndezur semafori i jeshilte.E shkeli pedalen e gazit me force tëre nerva dhe e ndali vrapin përpara bankes.Si mori parate ngaqe avokati nuk donte chek por vetem kesh u kthye në
Sauthsajte.Trokiti si me rrembim në deren e apartamentit ku banonin qe prej tre vjetesh me Luljeten dhe dy femijet Donaldin dhe Danielen.Si me nje kercitje te vajtueshme ajo hapi deren dhe disi e merzitur iu leshua ne krah te Syrit si dikur në breg te Adriatikut.Pa e kuptuar e puthi.Ai e veshtroi një copez here dhe gadi sa siu rrokullisen lote nëper faqe.Të lutem te me falesh-iu duk se si i folen syte e ti.Një heshtje varri kishte rënduar dhe çuditerisht asnjeri nuk po guxonte qe ta vriste kete heshtje.Vetem zhurma e kondishes dhe zeri i televizorit sikur ishin pronaret e vertete te kesaj heshtje te gjate.-Babi!- u degjua nga dhome tjeter zeri i Donaldit-i cili erdhi me vrap dhe iu ledhua në krah te Syrit.
-Babi -kelthiti ai me nje shikim embelsues femijeror-a do të me blesh kaseten me skupindu-se mami me tha se nuk kemi leke,he babi fol.Ajo tha se do te pagojme shume leke per te nxierre teta Sandren nga burgu!..
-Po-psheretiu e qete ai dhe beri sikur s'ia vuri veshin fjaleve te fundit.
-I love you!-babi-unë te dua shume ty por edhe mamin e dua edhe motren-dhe nisi ti perqafonte te dy njeheresh.Nga jashte nje ere e lehte lozte me perden e dritare se hapur.Heshtja kishte kohe qe kishte vdekur.Luljeta e veshtroi drejt e ne sy dhe s'iu durua dot me dhe iu drejtua disi nervoze dhe si me ironi sikur nuk dinte gje.
-Ç'kemi ndonje te re?
-Hiç-ia priti ftohte ai
-Si e kam gruan e burrit tim?-e thumboi ajo si pa dashje
-Shko e shihe-ia ktheu qete ai-ne burg në qytet e ke?
-Ne qoftese te kam merzitu po shkoj te jetoj me te ne burg-ia priti serisht Syri dhe u shtri rate ne divan duke i hedhur nje veshtrim te shpejte kujtimeve te kaluare plot idhnim ne Amerike...Duke pire ngadale nje kafe expres vetem nje ne kafe te vogel ne nje cep te San jose bulevard dëgjoi ca hapa qe i ndaluan pas shpine.Ktheu koken dhe nje cast i hodhi nje veshtrim mosperfilles Gezim Cukut.Ia beri me shenje qe te ulet dhe i porositi nje birre ngaqe ai kishte zet nga kafet.
-He Syri -ia priti ai tere humor duke gerthitur-qesh se shpejt po te bej edhe ty me letra me te..
-Si!-e nderpreu ne mes ai dhe syte i moren nje shkelqim tjeter.Oh zot -i foli vetes-me duket se shpetova.
-Po,po -s'iu durua Gezimit-te kame gjetur nje amerikane qe te martohesh nja tre-kater vjet sa te besh letrat.Është pak e moshuar por shume e mbajtur si tridhjete e pese vjeqe duket.
Ai u step.I hodhi nje veshtrim mosperfilles atij dhe qeshi si me ironi
-Hahaha!-levizi lehte filxhanin e kafes dhe iu drejtua serish-do te me besh me dy gra ?
-Në Amerike je beqar -ia priti i qeteGezimi-dhe ke nevoje si çdo mashkull për nje grua qe..
-Po-e nderpreu ne mes-por vetem per Luljeten gruan time dhe femijet e mi.Sakaq buleza loti i rreshqiten nëper faqe.
Kishte nje vit qe s'i kishte pare ato fytyra te pa zevendesueshe per te dhe lotet serishmi i rridhnin çurk.
-Mbaje vetem bre -nuk iu durua me gjate Gezimit dhe bertiti me te madhe duke terhequr vemendjen e te tjereve qe pinin në kafe-a je burre a femi,ty te erdhi shanci ne dere;dhe si per çudi ia befti ne prag te deres Sandra Smith
bashkshortja e re qe do tia ndryshonte tere rrjedhen e jetes ne Amerike.
-Hi-pershendeti ftohte dhe porositi nje birre.Syri e veshtroi si me habi dhe qeshi me vete si me ze.
-Haahaa!-grueja ime pika birre,oj oj paska edhe malboro ne gjep,pa ma flliqka shtepine -fliste si me vete ngaqe nuk pinte duhan i kishte zet ato qe e pinin..............Ejjjjjjjjjj-bertiti me te madhe Luljeta duke iu shkundur kujtimet e mykura-çfarë po kujton ngrihi te flesh ne krevar se u be shume vone dhe neser ke shume punë.U ngrit si dikur ne rini kur mezi priste qe ta takonte,ta mirrte në krah dhe ta puthte mu ne buze te Adriatikut ato buze hollake por teper perveluse.
Ashtu si duke u rrokullisur u leshuan ne krevat.Për nje çast qendruan në heshtje dhe papritma ai ia dha nje te qeshure me te madhe duke i dhene nje te puthur te forte ne faqe.
-Ore-iu drejtua Luljeta -perse qesh ?Gruaje jote legale Sandra Smith ndodhet në burg se e kane kapur me droge dhe ti harrove fare.
-Ne djall te veje grueja e letrave Amerikane!-dhe iu leshua me tere egesine mashkullore sikur ta kishte per here te pare-une ja ku e kam dashurine time paçka qe eshte ilegale ne Amerike por ne i kemi dy deshmitaret tone kryesor te legaizimit tone Donaldin dhe Danielen.Ne djall te veje endrra dhe jeta Amerikane.................
Kishte kaluar mesi i nates.Zhurmat e makineve godisnin pa pushim kete nate te lodhur plot me halle dhe ilegalitet!....


Lek Gjoka.

PËR ASKUND...

-Po tani? -e pyet ai kapedan Janin. -Ku do të shkojmë?
Kapedani ndalon, u bie me duar veshëve se i bëjnë shumë zhurmë, hap sytë se i lëvizin lentet dhe poshtë, ndën këmbën e majtë, i shket qeska e verdhë e shurrës.
-Nuk e di, -thotë, -po ti e di?
Petrua kapet bosh, mendon një çast, thotë diçka nëpër dhëmbë, që kapedani nuk ka si e dëgjon, se veshët i bëjnë zhurmë, megjithëse i qëllon fort me të dyja duart, prandaj është i detyruar të bërtasë:
-Shkojmë në Askund?
-Mirë, -thotë Kapedan Jani, që duket se kësaj radhe diçka ka dëgjuar, -në Askund jemi më të qetë.
Ai e di mirë ç'është Askundi, se e ka parë nga larg shumë herë, megjithëse nuk mund të flasë për peisazhet e tij, pasi ato mungojnë. Nuk ka as male e as pyje, fusha e lumenj jo se jo, mungojnë ngjyrat dhe për qiell as që bëhet fjalë. Megjithatë Askundi për djall e tërheq shumë, prandaj e detyron Petron çdo ditë të udhëtojnë për atje, në atë vendin e largët e të paemër.
Bëjnë si bëjnë e nisen. Dora e Kapedan Janit mbështetur në një shkop, dora e Petros nën sqetullën e Kapedanit. Së pari kalojnë Gjibraltarin, që është ngushtica midis kolltukut të madh dhe tavolinës së rëndë prej mermeri të zi, dalin në Atlantik, ku domosdo , si gjithnë edhe sot do të fryjë erë e fortë nëntëballëshe, që vjen nga dera pak e hapur e verandës, nisen drejt Karaibeve, ku u dalin para disa njerëz të zinj e muskulozë, që janë ca kukulla sa një bojë njeriu, që zonja Sivri i ka prurë nga udhëtimi i fundit në Egjipt.
Aty Petrua kërkon pak pushim, se i ka lodhur udha e gjatë. Kolombi i shkretë mezi e bëri për disa muaj, pasi humbi një tog nga ato anijet e tij me vela e pasi iu shkretua gjysma e detarëve. Kurse ata, duke patur në timon kapedan Janin, ia dolën në krye fët e fët, pa asnjë humbje të dukshme, bile duke mos pësuar as gërvishtjen më të vogël. Stuhia qe e tmerrshme, balenat dhe peshkaqenët nuk u ndanë gjatë gjithë pluskimit, duke kërcënuar me dhëmbët e tmerrshëm, kurse sirenat nuk u dukën gjëkund. Çudi me sirenat! Të paktën të kishin nxjerrë pak gjokset e fortë dhe flokët e gjatë, pa le të mos këndonin.
Zënë një hotel luksoz, që patjetër është divani me susta të buta e mbulesë prej lëkure, që i ngjan leopardit, ku Kapedani shtrihet e mbyll sytë e lodhur, pasi i ka goditur përsëri veshët, kurse Petrua ia ngrë këmbët dhe ia mbledh fort rreth kofshës qeskën e verdhë të shurrës, se i ka shkarë dhe e pengon. Era e Atlantikut bëhet më e fortë, ngaqë dera e verandës është hapur më tepër, siç duket jashtë ka filluar stuhia, vetëtimat bëjnë kërdinë, po ata tani kanë arritur në Karaibe, mu në zemër të Haitit dhe bëjnë kokrrën e qejfit në hotelin me pesë yje "Mirazh", që arkitekti është kujdesur shumë, t'i ngjajë një divani me susta të buta, veshur me lëkurë leopardi.
"Kushedi sa anije mbyten sonte" -thotë Petrua dhe për çudi të tij, kapedan Jani ka dëgjuar.
"Nisemi" - thotë ai. -Të shpëtojmë ç'të mundemi!"
Ç'trim i madh ky kapedani! Ç'zemër të florinjtë që ka! Petrua e ndjen veten fatlum, që merr pjesë në aventura kaq të rrezikshme, që nxjerr nga deti aq e kaq fëmijë, gra e burra, i fshin e i vë të ngrohen, që patjetër janë patatet dhe qepët, tashmë të shpërndara mes ujit të shiut, pasi nga përplasja e derës së verandës me karriken prej hekuri, u përmbys koshi plastik i zarzavateve. Po nuk janë vetëm këto. Petrua me Kapedan Janin japin alarmin në njëqind shtete, të vogla a të mëdha, për ta s'ka dhe aq rëndësi, që ta mbledhin mirë mendjen e mos t'i rrezikojnë kot njerëzit në stuhira të tilla. Tërheqin disa varka, që kanë brenda ca lule të çuditshme, për t'ua çuar atyre që martohen në vende ku tani është dimër dhe s’ka lule. Petrua e di mirë, se ato janë vazot që kanë mbushur ballkonin e gjerë dhe bimët rrezikohen të thyhen nga uragani i saposhpërthyer. Kapedan Jani mërmërit "do veni te nuset me domosdo, prandaj mos e çani shumë kokën ju detarë të gjorë!" dhe i përkëdhel varkat me dorën që i dridhet, domethënë vazot, që Petrua tashmë i ka vendosur pranë kaloriferit.
Pasi pushojnë përsëri, nisen drejt Jugut, megjithëse cikloni vazhdon të bëjë kërdinë. Nuk pyet anija e Kapedan Janit. Ka parë edhe më keq se kaq.
E lënë pas kanalin e Panamasë, atje duhet të kalojnë vetëm kruazierat turistike, kurse një ujk i vjetër deti, i regjur dhe i stëregjur në të gjitha ujërat e botës, e ka nderin t'i bjerë rreth e rreth ngushticës së Magelanit, që në këtë rast janë dy dyert e banjave, ku gjithnjë të pengojnë vendvendosja e telefonit, rafti i vogël i adresave, varësja me katër këmbë e rrobave dhe frigoriferi dy metra i lartë, që zonja Sivri sapo e ka blerë dhe ende nuk i ka gjetur vendin e përshtatshëm. Anija përplaset nëpër shkëmbinj të rrezikshëm, domethënë Kapedani me Petron disa herë gati nuk rrëzohen, pasi përplasen nëpër dyert e banjave. Më në fund shohin akujt e trashë, era fryn therrëse, siç duket edhe veranda e dytë, që është shumë herë më e gjerë se e para, qënka hapur nga era.
"Lavdi Perëndisë, nuk pësuam gjë as kësaj radhe nga zoti Magelan!", thotë me një krenari të pafshehur Kapedan Jani.
"Me ty në timon, nuk do të pësojmë gjë as nga babai i Magelanit!", thotë me solemnitet Petrua dhe e shtrëngon i mallëngjyer në krahë.
Kalojnë indiferentë ishullin e parëndësishëm të Pashkëve, u bien përqark arqipelagëve të panumërt, s'ua hedhin fare sytë Galapagove, me ato breshkat që ngjajnë si kuaj, as kangurëve të Australisë. Diçka nuk ecën, ndaj Kapedan Jani ndjehet tepër i shqetësuar, domosdo edhe Petrua.
"Kam harruar rrugën për Askund".
"Do ta gjejmë", thotë me vendosmëri Petrua.
"Kësaj radhe shtegu qenka fshehur mirë", shfrehet me inat Kapedani, pasi këput një të sharë aq të rëndë, sa që kushdo e kupton menjëherë, që vetëm detarët e regjur mund të shajnë ashtu dhe më të regjur se Kapedan Jani nuk ka.
-Bëjmë një pushim të vogël këtu në Papuase? - propozon Petrua.
Tjetri pranon, sepse tashmë është shtrirë në shtratin e vet tek, që patjetër ndodhet në koliben e një papuasi me flokë të gjata e truplakuriq, që ende nuk ka hequr dorë nga zakoni për të shijuar mish njeriu, sidomos kur është plot muskuj. Mirëpo para Kapedanit ai rri si pulë e lagur, i shërben gjunjazi, bile me një shënjë të cepit të syrit mbledh një duzinë me gra të hijshme për t'i shërbyer. Kuptohet, tepëron ndonjera edhe për Petron, që qesh i lumtur si budalla, kur ato e gudulijnë duke i larë trupin e zhveshur lakuriq.
Kapedani thërret të madhin e papuasëve dhe i bërtet, sa ai tmerrohet. I kërkon llogari, përse e kanë fshehur kalimin për në Askund, ta zbulojnë menjëherë, se ai dhe miku i tij s'kanë kohë të presin, ndryshe... Këtu kapedani ngec, nuk di të kërcënojë, se nuk u ka bërë kurrë keq, as peshkaqenëve, që i quajnë të egër. Një herë ai ka rrëfyer vetë, se ia shpëtoi jetën njerit, që ishte tigër i vërtetë deti, nuk e la të vdiste, por e tërhoqi deri në afërsi të bregut, e zgjidhi nga rrjetat ku kishte rënë dhe e la të lirë. Kuptohet se egërsira e detit, i erdhi pastaj rrotull, jo për ta falënderuar, po për t'i rrëmbyer një copë nga këmba. Megjithatë, kapedani nuk u zemërua me të vërtetë, se po të ishte zemëruar me të vërtetë, do ta kishte bërë copa egërsirën vetëm me një të rënë të thikës.
Mirëpo i madhi papuasëve trembet, këshillohet, flet me një gjuhë që Kapedan Jani e kupton dhe fytyra i ndrit. E gjeti shtegun. Tani Askundi është i tij.
Petrua e lë tjetrin me papuaset e bukura që e kanë rrethuar, që s'janë tjetër, veçse hijet e fikusëve të mëdhenj që vijnë nga veranda e madhe dhe përplasen e bien mbi shtratin tek të Kapedanit. Merr receptorin e telefonit, bërtet që ta dëgjojnë "këtu është, prit një minutë" dhe i afrohet zotit Jani t'i thotë se një grua e kërkon.
"Sofia? Sofia e bukur?"
"Po, Sofia e bukur!"
Ai merr bastunin, Petrua i vë dorën nën sqetull, kalojnë përsëri arqipelagët e panumërt, Galapagosin, Ishullin e Pashkëve, diçka përplasen nëpër Magelan dhe së fundi arrijnë atje, ku e pret Sofia e bukur.
"Thesari im", thotë Kapedani. "E mbajte fjalën, më more edhe sot. Më fal që jam i lodhur, por sapo po kthehem nga udhëtimi im i gjatë. Të kam mbledhur dhurata të bukura. Për ty ia vlejnë të gjitha, e vogla ime. Po, po, nuk do vdes dhe, në shkofsha për Askund, se tani e di shtegun, do të ta tregoj të më vish edhe ti. Nuk të dëgjoj, mjalti im, thuaja Petros, mikut tim, se veshët më bëjnë zhurmë"
Petrua merr receptorin dhe nuk i shpëton pa vënë re një si margaritar në cep të syrit të Kapedanit dhe mendon se ai gur i çmuar mund të jetë dhurata më me vlerë për Sofinë e bukur. Flet minuta të tëra në receptor dhe më pas i tregon Kapedanit se sa shumë e do Sofia e bukur. Ajo i lutet të mos vdesë, deri sa të takohen përsëri, si para shtatëdhjetë e pesë vjetëve, kur ai bleu tërë biletat e një vagoni treni, vuri nëpër dritare njëzet e tetë kapele e njëzetetetë bastunë, udhëtuan shtatë ditë e shtatë net vetëm fare, duke bërë dashuri, duke ngrënë e duke e pirë. Asnjë nuk e bën dot këtë, vetëm Jani im, ka thënë Sofia e bukur, sikur e gjitha kjo të ketë ndodhur dje e jo para shtatëdhjetë e pesë vjetëve.
Petrua rrëfen e rrëfen ç'i tha ajo në telefon dhe nuk ka dëgjuar se është hapur dera e jashtme. Zonja Sivri ka hyrë e lagur nga stuhia dhe e nevrikosur nga që është bërë qull. Zonja ka shumë kohë që ka hyrë, po Petrua nuk e ndjen dhe vazhdon të thotë se nesër Sofia e bukur do të marrë prap në telefon, ai mbase i rregullon diçka aparatet në vesh e ta dëgjojë vetë drejtpërdrejt, të mos i bëjnë aq zhurmë, se e puth dhe nuk do njeri më tepër në botë, se trimin e saj, Kapedan Janin.
Zonja Sivri i bën me shenjë e inatosur Petros, i cili afrohet dhe dëgjon ligjëratën tepër të hidhur të saj, se gjoja Sofia e bukur ka dy vjet që është mbuluar me dhé. Ajo thotë gjithashtu se nuk duhet ta gënjejmë të gjorin edhe për shumë kohë, po ta bëjmë ta harrojë pak nga pak.
Kapedani nuk dëgjon ç'thuhet, i flet me gëzim të papërmbajtur zonjës Sivri për udhëtimin e tyre të egër, për gjithë ata që shpëtuan e tani janë jashtë rrezikut, se si më në fund e gjeti shtegun për Askund. Nuk harron t'i tregojë edhe për Sofinë e bukur, që do ta marrë si gjithnjë edhe nesër në telefon dhe kushedi, në dashtë Zoti, ndonjë ditë do të takohen përsëri.
Zonja Sivri shikon nga Petrua në mënyrë jo miqësore, aq sa ai ndjen keqardhje, jo vetëm për ato pak euro të qelbura që merr duke e shoqëruar Kapedan Janin nëpër gjithë ato rreziqe të panumërta, por edhe pse do aq shumë të jetë pranë mikut të tij, kur ai ta gjejë shtegun e të niset për Askund.


Hiqmet Mecaj.

KATAKLIZMOJA...

Donte edhe katër ditë që njerëzit të rronin në shekullin tjetër, viti dymijë më në fund po trokiste, pritja kishte qënë kaq e gjatë dhe ai në mëngjes, duke e përcjellë deri tek dera e jashtme, pasi kishte ndezur dritën e shkallëve dhe pasi i kishte dhënë puthjen e përditshme, pothuaj duke psherëtirë, do t’i flakte pas shpine një “shungullonte toka mbrëmë... diçka shungullonte nën tokë”. Ajo, nga nxitimi, s’do të kishte kohë më shumë se sa për të ngritur supet në shenjë hutimi, ndërsa ai do ta kalonte ditën duke lexuar e duke ndjerë akoma shungullimat e natës, kërcitjen e derës së harruar hapur dhe brufullimën e tendës nga era, që kishte fryrë me këmbëngulje të çuditshme gjatë gjithë natës.
Tërë paraditen s’pati ndonjë telefonatë nga njerëz të tjerë të përshtatshëm, për t’u thënë atë, që toka kishte rënkuar e shungulluar gjithë natën e natës, se po vinte viti dymijë e ai ndiente një frikë të brendshme, gati gjer në ankth. E shoqja do të vonohej në punë, pritja do të ishte e lodhshme e, kur ajo do të mbërrinte më në fund, ai do t’i thoshte që diçka ndodhte mbrëmë nën tokë, diçka si rënkim e kuje. Ajo s’do t’ia vinte veshin shumë, e mërzitur nga telefonatat e çuditshme të Sonjës, shitëses së pijeve, apo nga mësimet e anglishtes që armenia, Lida, i jepte së bijës, zakonisht kur ai ishte vetëm në shtëpi. Do të vinte edhe Pandeliu e do t’i thoshte për të njëmijtën herë ndoshta, se në pranverë duhet të venin në fshat të pastronin pusin e vjetër, të mbushur me gurë e shkurre, ku edhe gjarpërinjtë mund të mos mungonin e, kur të merrte në telefon Pirrua, pas orës dhjetë, ai s’do t’i thoshte se kishte kaluar një natë të çuditshme e të frikshme e dera trokëllinte mistershëm, tenda brufullonte nga era e toka diku thellë uturonte, diçka madhore sikur kishte filluar të rridhte nën të, viti dymijë po afronte e ai nuk mund të mos ndihej si ndonjë zog i squllur nga e gjithë kjo.Pastaj vajti në kafenio, ngaqë ndjeu çuditërisht nevojë të fliste me të gjithë, t’u thoshte për atë frikën që e kishte zënë, Kosta do t’i ngrinte nervat kur do t’i stërpërsëriste për hotelin e bukur që kishte në Salaminë e, nëse ai do mund të siguronte dy shqiptare të lezetshme, mund të kalonin mrekulli ndonja një javë, Manoli do t’i sillte verën e zakonshme pa meze, ai do t’i thoshte së fundi Kostës se Zoti pothuaj e kishte paralajmëruar për katastrofën e dymisë, që Kosta do ta priste me një “si është e mundur” disi ironike, pas së cilës ai do fillonte të fliste për drithërimat e tokës gjatë natës, për ato uturima pafundësisht të largëta, sikur atje, në thellësi, vërshonin masa të lemerishme uji.
Nata e datës njëzet e nëntë do të kalonte e qetë, ai do ta bënte gjysmëgjumin e tij, edhe toka do të flinte e qetë, veçse era do të frynte si e marrë, njëlloj si natën e shkuar, dera që kishte dorezën e prishur do të përplasej gjatë gjithë natës duke u hapur e mbyllur, në të gdhirë do të bënin dashuri, një dashuri të qetë e të zgjatur, pas së cilës, në gjysmëerrësirë, ai do të vishte të mbathurat sëprapthi, gjë për të cilën e shoqja në mëngjes do t’i thoshte se ishte mbarësi.
Në mëngjes, duke çuar vajzën në shkollë, do të takohej me Anën, për të cilën thoshin se ishte porni me liçensë, do të pinin kafe te Manoli, ku ajo do t’i ankohej për Marigulën, të ëmën që gjatë natës së një dite më parë s’kishte pushuar së ankuari për dritaren e harruar hapur, gjë të cilën, megjithëse e fandaksur si ishte, s’e kishte bërë ndonjëherë, përveçse netve pas tërmetit të madh para tre muajve, kur nga frika të gjithë nxorën krevate portativë jashtë dhe flinin ndanë udhës, ngjitur me kafenenë e Marigula s’kish pushuar së ankuari për dritaren e derën e harruar hapur.
Ai menjëherë do fillonte t’i tregonte Anës për zhurmat e një nate më parë, do t’ia thoshte pikë për pikë si ia kishte thënë së shoqes sapo ishte kthyer nga puna, si ia kishte thënë Kostës në kafenio, mbasi kishte kthyer me fund një gjysmë litri verë, domethënë që diku në thellësi toka kishte uturirë e se ai, në gjendje gjysmëgjumi e kishte ndier deri në mëngjes, ishte një uturimë mjaft, mjaft larg, që vetëm ai e dëgjonte, një uturimë si kor të vdekurish.
Në drekë do t’i fliste Marigulës, për të cilën Kosta thoshte se do t’i ketë shpërndarë pa frikë treqind a më shumë fëmijë nëpër botë, do t’i fliste edhe asaj për natën e mëparshme, ajo do ta vështronte me sytë, ku e bardha dukej si qurre e ku s’kishte mbetur asgjë të dëshmonte për bukurinë e dikurshme, do t’i thoshte një “i dëgjova edhe vetë, po s’ishin uturima, ishin mijëra zagarë që lehnin”, do t’i kërkonte një cigare e do të largohej nëpër korridorin e errët si fantazmë. Ai, duke ngjitur shkallët, do të mendonte vetëm një çast të vetëm se bota ishte shndërruar e tëra në një Marigulë dhe jo pa krrupë do të sillte në mendje mënyrën me të cilën i bënte ajo burrat të zvarriteshin pas saj, duke u hedhur gjak periodash në kafe, si thoshte Kosta.
“I shikon këta zotërinj në kafene, - i kishte thënë Kosta gjysmë i dehur, - janë të gjithë afendikonj e zotërinj të nderuar. Veçse të gjithë janë ushqyer me vezë të prishura nga mitra e Marigulës”.
Në shtëpi stolitë e vitit e të shekullit të ri do t’i dukeshin se kishin një bukuri të kobshme dhe, kur do të shihte vajzën, që luante me arushin e saj, sytë do t’i mbusheshin me lot, ngaqë e përfytyroi në çastin e llahtarshëm, në atë çast, ku secili do të lemerisej për fatin e vet, pa pyetur nëna për fëmijën.
Do të ishte pra mbrëmjen e datës tridhjetë dhjetor të vitit njëmijë e nëntëqind e nëntëdhjetë e nëntë, mbas orës dymbëdhjetë, ai do të puthte vajzën i mallëngjyer para se ta vinte në shtrat e, kur të futej edhe vet në shtratin e ngrohur nga trupi i së shoqes, do të thoshte një “ç’faj kanë engjëjt e vegjël” dhe pastaj, ngadalë, pa vendosmëri, do ta zhvishte krejt lakuriq, gjë të cilën kishte mbi dhjetë vjet pa e bërë, do të dëgjonte atë “ç’bën kështu ky”, që do t’i dukej e largët si uturimat e parmbrëmshme, do ta puthte gati dhjetë minuta me përgjërim nëpër gjithë trupin, epshi do ta rrëmbente si ato masa të lemerishme uji dhe nuk do t’i duheshin as njëzet sekonda për t’u derdhur me një furi djaloshare brenda saj, do të dëgjonte rënkimin e saj “ç’na bëre kështu”, do të ndiente edhe duart e buta që e mbanin brenda vetes dhe lëvizjet e lehta të seksit femëror.
“Ç’kuptim ka, - do të thoshte ai, - përsëri dëgjohen ato uturima nën tokë. Mba vesh mirë, se do t’i dëgjosh edhe ti. Janë të largëta e të mbytura, veçse ndihen si afrohen me tërsëllimë”.
Ajo s’do ta lëshonte për një kohë të gjatë dhe ashtu do t’i zinte gjumi, një gjumë i trazuar, ku dëgjonin ndonjëherë bërbëlimat e njëri-tjetrit nëpër ëndrra, nata do të ishte e gjatë, e lodhshme dhe, kur të vinte mëngjesi, ai përsëri do t’i kishte dëgjuar buçimat e nëndheshme, vazhdimisht afroheshin, ndonëse ngadalë e do t’i kalonte pa ua vënë veshin qortimeve të së shoqes për atë që kishte bërë mbrëmë, mbasi s’ishin të përgatitur akoma për fëmijë tjetër.
Dhe do të vinte dita e fundit e shekullit, jo e ftohtë, si i takonte të ishte, me një qiell puçrranjos, nga ku pas pak sikur do të shpërthente qelb, me një atmosferë festive e të lehtë si gjithmonë para fatkeqësive të mëdha, me ballkonet e mëdha stolisur me pemë të vitit të ri e llambushkat me ngjyra të ndryshme, që shuheshin e ndizeshin ditë e natë, me pemët anës rrugëve e nëpër platira të stolisura çmendurisht. Edhe Marigula në ballkon do t’i dukej si një zgërbonjë peme, ku Ana do t’i varte nëpër flokë, si ca kukulla ogurzeza, gjithë ata zotërinj të nderuar, që qenkëshin ushqyer me vezë nga mitra e saj, si i kishte thënë Kosta. Atij i ishte mbushur shpirti me dhembshuri për të gjithë që ishin kaq të shurdhër e s’dëgjonin atë gurgullimë të largët e të stërmadhe nën vete, edhe për Pandeliun, që e kishte quajtur të marrë në mes të kafenesë e që duhej të ishte kontigjent i Marigulës, edhe për Manolin, që e kishte paralajmëruar të mos fliste për gjepura të tilla në atë kafene luksoze zotërinjsh, që e njihnin botën më mirë, edhe për gjithë ata zotërinj të kamur, pavarësisht nga ato që kishte thënë Kosta, edhe për vetë Kostën, që vazhdonte t’i cingëriste nervat kur thoshte se, po të gjente dy tetëmbëdhjetë vjeçare nga Shqipëria, do të kalonte mrekullisht ndonjë javë në hotelin e tij në Salaminë. Do t’i therte në shpirt për të gjithë, që kaq pafajësisht pinin kafe e luanin letra nëpër tavolina, veçse kur shihte të bijën vetëm tetë vjeçare, që luante mes arushkave, sytë i mbusheshin me lot, kur mendonte se ishte mesditë e orët kalonin rrëmbyeshëm.
Rreth orës nëntë do të shtronin darkën, tavolina do të llamburinte nga qirinjtë, pemët e vitit të ri nëpër dhoma do të feksnin magjishëm, dritat do të ishin fikur e ashtu, mes një bukurie të frikshme, do të prisnin mesnatën, do të bënin ndërkohë fotografi në pozicione të ndryshme të shtëpisë, gruaja e fëmija do të ishin plotësisht të lumtur, ndërsa ai s’donte ta prishte gëzimin e tyre, megjithatë nuk mund të mos mdihej i pikëlluar e i trishtuar e sidomos i mallëngjyer deri në njëfarë lumturie të pakuptimtë. Hanin ëmbëlsira dhe pinin shampanjë duke u endur nëpër sallonin e madh, i cili në gjysmëerrësirë flakëronte nga llambushkat që ndizeshin e shuheshin si në një shpellë smeraldesh, kalonin pastaj në dhomën e vajzës, ku në katër qoshet kishin vendosur pemëza, të ndriçuara me llambushka të kaltra e të kuqe e arinjtë e shumtë të shpërndarë nëpër dysheme e krevat, apo të varur nëpër mure, të kujtonin fëmijërinë, përrallat e fëmijërisë me shtëpira arinjsh e ujqish e së fundi, kur dilnin në ballkon nëpërmjet dhomës së gjumit, qyteti flakërinte si një meshë gjigande, ai nuk mund të mos mërmërinte atë “ç’faj kanë engjëjt e vegjël” e t’i kujtohej papritur Pandeliu e pusi i tij, që duhej pastruar në pranverë.
Akrepi i orës së varur në sallon po rendte drejt dymbëdhjetës, rendte si mëz i harbuar mbi një fushë qiellore të shkretë, ai mend ia pëlciste të qarit e megjithatë, dhjetë minuta përpara dymbëdhjetës, me një ton ceremonial e burrëror, tha: “Po dal që të bëj këmbë”. Hapi derën dhe, kur zbriti në rrugë, fytyra i kishte marrë një pamje hyjnore. Pas disa çastesh shpërthyen fishekzjarret, vaporët poshtë në liman takuan të gjithëpërnjëherësh sirenat dhe ishte vërtetë një festë madhështore, ai ndihej i lehtësuar që parandjenjat e tij kishin qënë aq të kota, po ngjitej ngadalë nëpër rrugicën e ngushtë, kur befas u dëgjua një rropamë buçitëse, e shoqëruar nga ulërima të lemerishme, diçka iu duk se thërrmohej poshtë në thellësi e nga sipër, me sy të çakërritur nga tmerri e lemeria, dalloi masa të pafundme uji. Të parat ishin të ulëta si lumenj, kurse të tjerat, që ishin më tej, dukeshin si male të shkumbëzuar. Në valën e parë u mbërthye gjithë dëshpërim pas shegës që ishte në të majtë të rrugës, ajo s’e mbuloi të tërin dhe ai pa si fluturonin nëpër të gra e fëmijë, burra e pleq e mundi të dallonte midis tyre edhe Manolin, që i kaloi vetëtimthi, edhe Marigulën, që u derdh poshtë si kërcu i zi, pa si i kaluan fare pranë, si dy pilivesa të dëshpëruara gruaja me fëmijën, zgjati pak këmbët dhe sa i preku pak gishtërinjtë e vajzës, i shpëtuan duart e u derdh edhe vetë drejt tyre, iu duk se dalloi diku më të djathtë Kostën, dëgjoi rrapëllimat e pallateve që thërrmoheshin e befas humbi në një vorbull të shkretëtirtë.
Të nesërmen nuk do të merrte vesh, ishte në parajsë apo ferr, mbasi një kafenio, pa as më të voglin ndryshim nga ajo e Manolit, ku Manoli çakërriste sytë miopë, duke ndjekur një ndeshje futbolli, Kosta hante pjatën e dytë të paçesë, fliste për vezët e Marigulës, Pandeliu s’do të harronte ta kujtonte për pusin, që duhej pastruar nga gurët e gjarpërinjtë në pranverë, s’duhej të kishte kurrfarë lidhje me ferr a parajsë, veçse toka përsëri uturonte, një uturimë edhe më të llahtarshme, pothuaj në sipërfaqe, atij i theri barku.

Astrit Hajdini.

ALPINISTI...

Është një maje që të fton si një vashë për të të falur trupin e saj të
brishtë. Ti nisesh drejt saj. Që në çastin kur fillon të ngjitesh te
secila krijesë njerëzore sheh nga një armik të përbetuar që synon ta vrasë
idealin tënd të ngjitjes lart. Armik ke edhe krijesat tjera, ku mund të
fshehet intriga njerëzore. Armik ke diellin që t'i nxin pamjet dhe ta humb
orientimin. Armik ke akullin nën këmbët tua që ecin në një drejtim. Ti ke
vetëm armiq. Edhe gjymtyrët, që mund të mos i nënshtrohen vullnetit tënd
gjersa ngjitesh drejt majës ku valon vetëm flamuri i atij që është ngjitur
i fundit - flamuri i fituesit. Është pak e rëndësishme kush është ngjitur
i pari. E rëndësishme është se kujt i valon flamuri...
...Dhe kur arrin në atë maje, nëse arrin ndonjëherë, ti se ndjen, por ato
që kanë mbetur poshtë, pra njerëzit e vegjël dhe të pavlefshëm (se kështu
duken ata nga lart), pëshpërisin se ke ndryshuar shumë. Po këto pohime
vdesin thellë në qeniet e tyre. I vret hija jote e madhe që shtrihet kudo
në qeniet e tyre.
Ata thonë, vetmevete: -Kështu ndodh me secilin që ngjitet në majën më të
lartë që quhet FRON.
Maje e cila të fton si një vashë e brishtë të ta fal humbjen, të cilën e
ti e ruan si trofe dhe e shkëmben vetëm me jetën tënde.

Selajdin Salhu.

PAS CLIRIMIT TE VENDIT...

Në Tiranë, ditë pas dite, gjendja dalëngadalë po qetësohej. Të gjithë filluam të dalim nga pak derisa më datën 28 Nëntor 1944, në Tiranë hyri Qeveria Provizore e udhëhequr nga Enver Hoxha. U gëzuam të gjithë, kur pas një dite, u mësua çlirimi i gjithë Shqipërisë dhe filluam të bëjmë vizita tek miqtë dhe të afërmit tanë në Tiranë. Kostaqi ishte i gëzuar, se kishte takuar shumë nga ish nxënësit e shkollës Teknike të Fullcit. Ai po mendonte që të qëndronim përfundimisht në Tiranë dhe për këtë bleu një tokë në rrugën “Hil Mosi”, ku dhe filloi ndërtimi i shtëpisë sonë.
Ndër kohë u bë fejesa e Kitos, në vitin e ri 1945 me Aristidh Lekën, një nga tregtarët e mëdhenj të Durrësit. Ishim të gjithë shumë të gëzuar. Shpresonim, se çdo gjë do të shkonte për mbarë, se më në fund edhe plagët e luftës do fillonin të shëroheshin, por që në dhjetor të vitit 1944 u fol për “gjyqin special”. U arrestuan shumë njerëz, që i njihnim mirë dhe që “krimi” i tyre ishte vetëm se ata me idetë dhe punën e tyre kërkonin t’i shërbenin Shqipërisë.
Në mars të vitit 1945, kur u dhanë dënimet për ta, ne ishim ende në Tiranë dhe mbetëm pothuaj pa mend. Andrea, që ishte avokat na bënte komentet. Ai erdhi atë ditë i mërzitur në shtëpi dhe na tha emrat e “të dënuarve me vdekje”. Ata ishin: Kostandin Kotja, Kol Tromara, Tahsim Bishqemi, Beqir Valteri dhe ajo që na tronditi më shumë mes tyre ishte dhe emri i Bahri Omarit.
Kostaqi, i tha Andreas:” Beqir Valterin e fali Zogu, me gjithëse i bëri dhe antetat, kurse këta po e vrasin!” “Po Bahri, thashë unë, që ishte i internuar në Itali?! E shkreta Fahrije, të të vrasë vëllai burrin!”
Nuk arrinim të kuptonim se ç’po ndodhte. Në zgjedhjet e 2 dhjetorit propaganda komuniste ishte shumë e fortë, që kështu votat t’iu jepeshin vetëm komunistëve, por ne të gjithë ishim me ata që çliruan Shqipërinë dhe nuk e mërrnim dot me mend, se çfarë drejtimi do të merrnin ngjarjet. Nga muaji maj i vitit 1945 prindërit e Kostaqit, filluan të shpreheshin haptas , sidomos kur Kostaqi tregonte për shtëpinë e re që po hidhte shtat në rrugën “Hil Mosi”, se donin të ktheheshin në Berat, se atje ndjeheshin më mirë. Atëhere u vendos që të ktheheshim në Berat, në shtëpinë tonë të vjetër. U kthyem atje pa Aldon, italianin, i cili qëndroi tek shtëpia e Niqit derisa aty nga vitit 1946 u riatdhesua në Itali.
Në Berat, Kostaqi filloi punë menjëherë si inspektor në seksionin e arsimit dhe njëkohësisht si nëndrejtor i Kryqit të Kuq, ku zhvilloi një punë të jashtëzakonshme në ndihmë të popullsisë çame, e cila ishte dëbuar nga trojet e veta. Unë fillova punën si mësuese në shkollën e Mangalemit, që më vonë u quajt shkolla “7 Nëntori”, për nder të Revolucionit të Tetorit.
Ishte një kënaqësi e veçantë të gjeja vehten në mes të nxënësve , të cilët unë i kam dashur gjithmonë aq shumë! Pashë të më rriten ditë pas dite, aty në sytë e mi sa e sa breza për plot tridhjetë e pesë vjet!
Kitua, ime kunatë, u martua dhe shkoi në Durrës. Nuk bëmë dasëm, sepse nuk ishin kushtet pas luftës. Në fillim e ndjemë shumë mungesën e saj, sepse ajo ishte dhe një ndihmë e madhe për shtëpinë.
Nga Vlora na erdhi lajmi i hidhur, se Kristofor Gjyli, bashkëshorti i Erifilit (motrës së Kostaqit), së bashku me vëllain tjetër Kristaq Gjylin, një tregtar i nderuar vlonjat, ishin vrarë në kampin e përqëndrimit nazist në Mathauzen. Prindërit e Kostaqit dhe të gjithë ne u dëshpëruam shumë. Kostaqi mori leje dhe shkoi në Vlorë për të ngushëlluar motrën e tij fatkeqe dhe njerëzit e burrit të saj. Edhe mua nuk më nxinte vendi kur mendoja Eirfilin e shkretë, të mbetur të ve në moshën tridhjetëvjeçare!
Në gusht të vitit 1945, pas disa muajsh siç ishim kthyer në Berat u sëmur nëna e Kostaqit, Parashqevia, e cila ndërroi jetë më 15 shtator 1945. U dëshpëruam pa masë për humbjen e saj. Me gjithë vështirësitë e automjeteve erdhën të gjithë: Maria, Andrea, Kito, Aristidhi, Erifili, Kozmai, (i cili pasi ishte kthyer nga Jugosllavia ishte në korpusin e Gjirokastrës si doktor veteriner me gradën toger) si dhe plot miq e dashamirës.
Nënë Parashqevinë unë e kisha pasur si nënën time dhe ajo ishte një grua e rrallë dhe e zgjuar nga natyra. Më vinte shumë keq për baba Vangjelin, i cili nuk gjente ngushëllim. Ata ishin një çift i shkëlqyer, që e donin dhe e respektonin shumë njeri tjetrin. Ishin një shembull i shkëlqyer për tetë fëmijët e tyre. Muajt që rrodhën më vonë ishin të vështira, si për mua dhe për Kostaqin. Ne kishim shumë punë, megjithatë fëmijët rrinin mirë me Babanë dhe Hariklinë, vajzën që kujdesej për ta, e cila erdhi përsëri tek ne, sapo u kthyem nga Tirana.
Ndihej shumë mungesa e nënë Parashqevisë, në veçanti atë mungesë e ndjente baba Vangjeli, i cili sa vinte dhe rëndohej çdo ditë duke qëndruar më shumë i heshtur derisa aty nga fundi i janarit 1946 filloi të qëndrojë më shumë në dyshek, se ngritur. Mundoheshim t’i rrinim sa me pranë, derisa në pasditen e 21 shkurtit 1946 e pashë që nuk po ngrihej nga shtrati dhe m’u dëgjua sikur po rënkonte. Në shtëpi kisha vetëm Eldën me Vangjushin, atëhere i thashë sime bije të shkonte me vrap tek shtëpitë e Pashait (shtëpia e Vrionasve) për të thirrur Kostaqin, që ishte në një mbledhje të këshillit popullor të lagjes sonë. Ndërkohë po mundohesha t’i flisja baba Vangjelit, por atij i ishte trashur gjuha. Kostaqi erdhi me vrap dhe prapa tij Elda . Sapo e ngriti në krahët e tij, baba Vangjeli dha shpirt. Kostaqi e mbështeti mbi krahët e tij dhe filloi të qante si fëmi. U mundova të qëndroj e fortë dhe nxorra Eldën përjashtë, sepse po rrinte me sy të zgurdulluar përpara asaj skene. U dëshpërova dhe unë pa masë. Më dukej sikur diçka nuk po shkonte si duhej ato kohë. Kur njeriu humbet për një kohë të shkurtë, për gjashtë muaj dy njerëz aq të dashur dhe së bashku me vdekje e bashkëshortit të Erfilit, bëheshin tre, fillon dhe bëhet supersticioz. Baba Vangjeli u varros edhe ai me të njëjtat nderime dhe me po atë pjesmarrje njerëzish. Shtëpia u mbush plot me miqtë tanë, në veçanti erdhën gjithë mangalemasit, të cilët ai i donte dhe i respektonte dhe ata treguan po atë dashuri dhe respekt për të.
Në korrrik të vitit 1946, Kitos iu lind vajzë dhe Kostaqi shkoi për urim në Durrës. Kur u kthye, sa e pashë kuptova, që mbante një brengë, sepse m’u duk shumë i mërzitur. Ai më tregoi, se Kitua ishte dëshpëruar, sepse çdo ditë përballej me sigurimsat, të cilët nuk kishin të ngopur më konfiksimin e pasurisë së Aristidhit. Kostaqi e donte shumë të motrën e tij të vogël. Ajo ishte shumë e re (26 vjeç) për të përballuar ato që po i ndodhnin çdo ditë. Me gjithatë, këtë periudhë të vështirë të jetës së tij, Kostaqi u mundua ta kalonte me punën, ku ishte i palodhur dhe me kujdesin dhe dashurinë, që ai kishte për ne të gjithë, për familjen e tij.

Kështu kaloi edhe viti 1946 dhe ne ishim në pritje të fëmijës sonë të pestë, që ishte vajzë dhe u lind më 3 mars 1947. Kostaqi u gëzua shumë dhe i vuri emrin e nënës së tij, Parashqevi. Ne vinim të gjithë rrotull saj. Alfredi, që kishte hedhur shtat, (kishte mbushur trembëdhjetë vjeç), e merrte bebin në krahë dhe duke parë atë po ashtu dëshëronin të bënin , edhe femijte e tjere . Ne vërtet lodheshim shumë tani edhe më tepër që kishim dhe halle ekonomike, por për mua dhe në veçanti për Kostaqin, këto ishin në plan të dytë. Ai më thoshte gjithmonë: “Leni, mos u mërzit! Ne jemi më të pasurit në botë! Kemi pesë fëmijë të mrekullueshëm!”
E kujt i shkonte në mende atëhere, se kësaj familje aq të bukur, ku mbretëronte dashuria dhe harmonia familjare, kosa e kuqe, e cila kishte filluar të zhdukte trurin e kombit dhe që do të vendoste diktaturën më të egër, të ngritur mbi kufoma njerëzish të pafajshëm, do t’i priste kokën, duke zhdukur në mënyrë barbare kryetarin e kësaj familje, atin e pesë fëmijëve, bashkëshortin tim të dashur dhe shëmbullor, në kohën më të bukur, në atë të pjekurisë burrërore, në moshën dyzetedyvjeçare?!

Vitore Leka.

HIJA E ZEZE...

Pasi mbaroi pjatën e parë, ndjeu një si hapësirë në bark, kraharor, fundbark. Kur mbaroi të dytën, ajo u zgjerua. Trupi iu fry nga boshllëku. Pasi mbaroi të tretën, e kuptoi se ushqimet ishin pa peshë.
....Iu kujtua fëmijëria. Babai i punonte në minierë. Edhe nëna. Duart e tyre të zeza i dilnin shpesh në ëndërr. Duart e tyre të zeza gatuanin, atje, ato pak pare sa për të jetuar. Duart e zeza të nënës nuk i zbardhi as mielli, kur mbrunte bukën, as sapuni Lux që i fali një mikeshe…!
Mendimet e tij të zeza... Si mund të ishin ndryshe? Si mund të ishin ndryshe, përderisa edhe duart e tij po nxiheshin? Shihte me zili në televizorin e fqinjit, duart e bardha të kryeqytetasve dhe një urrejtje e pafund e pushtonte. Urrente duarbardhët e Tiranës dhe duarzinjtë e qytezës.
Dashuria e parë... Ishte e bardhë, vajza e drejtorit të gjimnazit. E hijshme, me duar të pambukta. Vec sytë i kishte të zinj. Martesa, me vajzën “e bardhë” në qytezën “e zezë”, nuk ndryshoi asgjë. Megjithëse mbante doreza kur punonte, duart i kishte të zeza. Dhe jo vetëm duart. Qymyri depërtonte kudo, përshkonte çdo rregull, ligj e pakt.
Qymyri të nxinte edhe jetën! Ç’ngjyrë kishte gjaku i tyre vallë? Po gjaku i saj?
Filloi të shkonte me femrat e minierës. “Këto duarzezat janë të mira në seks” mendonte. Tashmë, kur goca tre vjeçe dhe bebja në barkun e duarbardhës i kishin hedhur prangat, atij i lindi dëshira e zjarrtë dhe dashuria e tij e fundit. Të ishte i lirë.
Vitet e universitetit kaluan shpejt. Studionte deri vonë. Duhej të qëndronte mbi gjithçka. Duhej të injoronte duarbardhët dhe duarbardhat. Ai i urrente ata dhe hakmerrej duke i poshtëruar me mospërfillje. Ishte simpatik dhe tërhiqte vëmendjen e femrave, por, i vendosur, nuk u dorëzohej pasioneve të momentit. Sa herë shkonte në qytezë, pranë familjes, shfrynte dufin në gjinjtë e duarzezave. Çlironte streset e krijuara nga trillet e përfytyruara në vetminë e dhomës së konviktit. Kjo qytezë, ishte kufiri midis asaj që urrente dhe donte. Po ç’donte vallë? Lëkura filloi t’i nxihej (nga natyra ishte pak ezmer). Diellin e urrente. Këmishat edhe në piskun e vapës i mbante me mëngë të gjata. Ditën që i vdiq babai qau shumë. Por, brenda qenies së tij tragjike, një dozë gëzimi gëlonte: “Iku një duarzi”.Ndërsa vazhdonte të lexonte e të kulturohej, i lindi edhe një djalë. Tre fëmijë. O Zot! Tre qenie që do i ndiqte nga pas hija e zezë e gjyshërve...!
U emërua në kryeqytet. Një shtëpi komode, një punë e mirë, larg qytezës. Megjithatë, sa herë që duarbardha shtronte tryezën, duhma e qymyrit ishte më e fortë se erërat e gjellëve. Punonte shumë. Megjithatë gjithçka i koklavitej e ngatërrohej. Për të argumentuar diçka, i binte rreth e qark, pastaj dilte në një rrugë pa krye duke e humbur fillin e mendimit. Belbëzonte pa kuptim dhe e ndiente shpërqëndrimin deri në palcë. Vetvetiu u largua nga shokët, miqtë. Tashmë, larg qytezës, filloi ta mbushte boshllëkun duke gjuajtur bjondet, lëkurëbardhat, sybardhat. Një sybardhë, pakëz më e madhe se vajza e tij, e bëri të harrojë hijen e zezë, por jo ambicien për t’iu kundërvënë duarbardhëve. Por, një ditë, duke ngrënë feta sallami të zier në shtëpinë e sybardhës, diçka i ngeci në fyt. Për pak u nda nga jeta. E shpëtuan grushtat e vegjël të saj që e godisnin pa pushim në shpinë. Pas një stërmundimi të gjatë, arriti të nxirrte nga fyti një kokërr piperi të zi. O perëndi! Hija e zezë! – thirri dhe humbi ndjenjat. Të nesërmen, u largua prej sybardhës, duke urryer diellin, ngjyrat, dhe gjithë ç’ishin të bardha...

...Tashmë, në një shtet të fuqishëm të Europës, në një restorant luksoz, ndihej i pafuqishëm. Hante pambarim dhe hapësira nuk i mbushej. Ajo zmadhohej e zmadhohej duke i kapërcyer të tëra përmasat e imagjinueshme. Universi brenda barkut të tij ishte sa një kokërr piperi të zi. Iu prenë forcat. Piruni i ra nga dora. Përmasat e hapësirës po zmadhoheshin. Ndërsa ndiente dobësimin e shqisave, një drithmë kënaqësie e përshkoi. Po vdiste. Po shpëtonte nga hija e zezë. Iu duk sikur nga larg, nga Shqipëria, i vinin zëra e pëshpërima të frikshme. Nuk donte t’i kuptonte. Por, ata flisnin gjuhën e tij. Zërat këlthisnin se fajin nuk e kishin duart e zeza të nënës, të fqinjëve. E zeza, ishte në mendjen e tij. O Zot! – klithi. Po e marr me vete edhe në varr. Mbështeti kokën mbi tavolinën e restorantit luksoz, duke perceptuar shpërbërjen e ngjyrave, zbardhjen…! Të zezën, nuk e përceptoi dot, sepse...vdiq

Suzana Zisi

NËNA...

Nëna sit mendime mbi magjen e vjetër. E vështroj dhe ndjej dhembje. Asgjë
nuk i fala në jetë. S'pata kohë ta merrja vetëm një ditë në shetitje. Sa
keq. Gjithmonë i harrojmë njerëzit që na duan dhe gjithmonë na falin
kujdesin e tyre pa kërkuar asgjë si kundërvlerë. Kjo është nëna më e
dashur se gjithë nënat tjera në botë. Kur marr udhë në një lot të saj
dendësohet gjithë dhembja e kësaj bote. Për të gjithmonë jam fëmijë. Aq i
pazoti jam sa ajo ende nuk ka besim në mua? Jo. S'e besoj. Ajo vetëm ndjen
se ka ende shumë gjëra për të më falur, prandaj, si çdo nënë, s'mund të
rrijë e qetë, po nuk më fali gjitha gjërat, gjithë mirësinë, kujdesin e
vet amnor, edhe atëherë kur ne fëmijët e nënave mendojmë se nuk kemi fare
nevojë për atë kujdes.
Nëna sit mendime mbi magjen e vjetër. Ajo botë e mirësive, që te çdo
fëmijë i lënduar sheh fytyrat tona...

Selajdin Salihu.

Ç’TA DUA NJË SHTËPI NË PRANVERË?!...


Ishim fqinj, rrinim afër njëri-tjetrit, madje aq ngushtas jetonim saqë në hapësirën tonë nuk hynte askush tjetër. Me kalimin e kohës u bëmë miq, e mandej ishim të domosdoshëm për njëri-tjetrin, por nuk jetonim bashkë.
Nuk na pengonte asgjë, hapësira që na rrethonte ishte e gjitha e jona, mund ta shfrytëzonim atë për ta pushtuar vetëm ne të dy, po kështu ishte edhe qetësia, në një pafundësi të tillë dëgjohej vetëm dihatja jonë, hapat, dhe lëvizjet nëpër strehë. Ashtu e kishim vendosur me veten, megjithëse e donim njëri-tjetrin, pritnim që tjetri t’i nënshtrohej më në fund dëshirës dhe të hidhte hapin e fundit. Prandaj edhe përditshmëria jonë kalonte vetëm duke u përgjuar, duke mbështetur kokën në mur, strehë apo dritare dhe mbanim frymën për të dëgjuar se ç’bënte matanë tjetri. Numëronim hapat, duke qenë të vëmendshëm në mënyrën e lëvizjes së tyre, kur ajo ndryshonte kujtonim se tjetri e mori vendimin dhe pritej vetëm trokitja në derë. Ai vinte ngadalë, hapin e kishte të rëndë, dilja tek porta e përshëndesja dhe asgjë më shumë. Ai buzëqeshte. Të njëjtën gjë bëja dhe unë. Kujdesesha që të ecja me të njëjtin ritëm, e dija që ai numëronte hapat e tij, prandaj nuk e lija të shpresonte se hapat e mi po ndryshonin drejtimin e zakonshëm. E përshëndesja lehtë dhe hyja në strehë duke mos qenë e lodhur nga e gjithë kjo. Pjesa tjetër e jetës ishte numërim hapash, lëvizje duarsh, kollitje, rrahje zemre, kërcitje dhëmbësh, e shumë gjëra si këto. Kaluan vite.
Por njëherë ai nuk erdhi në kohë si herë të tjera. Koha kapi kohën tjetër dhe mungesa u zgjat. Më dukej se unë ashtu kisha qenë gjithë kohës, e vetme dhe ai s’ishte asgjë tjetër vetëm një krijesë e mendjes. Por nga mungesa e gjatë edhe ajo krijesë në mendje u shpërbë dhe kujtoja se unë kisha qenë gjithnjë e vetme dhe dashurinë për të vetëm e kisha krijuar nga marrëzia prej vetmisë. Duke u sjellë nëpër kujtime thoja me vete se kishte pasur disa momente që nuk mund t’i kisha kaluar kurrësesi vetëm. Asgjë. Heshtje. Qetësi. Shpresa sillej rrotull, por nuk vinte tek unë. Mendoja, aq sa mundesha, se vetëm të vinte dhe gjithçka kishte për të qenë ndryshe. Gjithçka. Edhe unë vetë. E në këtë moment, kur lëkundesha mes shpresës dhe marrëzisë, pasi nganjëherë më kalonte nëpër kokë një imazh i krijuar dhe asgjë më tepër, ai erdhi. Hapat iu dëgjuan nga larg. U afrua. Ishte i gëzuar, kishte një shprehje tjetër fytyre. Ishte triumfues, krenar, në diçka kishte ngadhënjyer dhe unë prisja atë. Në dorë mbante diçka të fshehur, por jo vetëm në dorë edhe në mendje, se ç’lëvizte në ata sy nuk e kuptoja. M’i tregoi ato që kishte në dorë. Dhuratë. E ç’ishte një dhuratë. Pse nuk po më pyeste se nëse isha mërzitur gjatë mungesës, por mbante sytë tek dhurata. Pa e pyetur pse kishte vonuar, më erdhi në mendje se nuk e kisha këtë të drejtë, as nuk ma kishte dhënë kush, ai u përgjigj vetë. “Isha larg, shumë larg dhe atje u dhashë formë këtyre dhuratave. Për ty. Ja këta këtu janë qiej, kjo tjetra tokë, shihe natën dhe ditën. Të gjitha janë për ty”. Nuk kuptova asgjë nga ato që tha. Ku do t’i çoja këto dhurata, pse kishte shkuar aq larg, kush ia kërkoi t’u jepte formë, e në fund të fundit çfarë do të më duheshin ato dhurata. Nuk thashë asgjë. Mbylla derën pas vetes dhe u struka në strehëzën time, së cilës kishte kohë që i mungonte diçka. Ndoshta rinia ime. Isha plakë. Në kohën e pritjes isha plakë dhe ai nuk e kishte vënë re. U shtriva të fle me mendimin se kjo ishte thjesht një ëndërr e keqe, e shumë shpejt do të fillojë gjithçka nga e para. Po asgjë nuk filloi nga e para. Ai ndryshonte çdoherë, e unë vazhdoja të plakesha. Erdhi. “Të kam sjellë qiell vetëm për ty, do të të bëjë freski dhe ngjallë bukuri, por do të jetë edhe i tmerrshëm, mjaft që ti të urdhërosh”. As këtë herë nuk ua hodha sytë dhuratave, por pashë sytë e tij, vezullonin, drita shumëngjyrëshe ngjyrosnin sytë e tij. Po sikur ato ngjyra dhe drita e syve të tij të shuheshin a do e fitoja vallë? Qesha me vete dhe u ktheva në krahun tjetër. Gjithë kohës e kaloja shtrirë sa në një krah në tjetrin. Pritja të vinte diçka e papërcaktueshme, ndoshta koha ime, tani ishte e atij. Ndoshta. Natën e dëgjoja tek shfryente me veten duke tronditur gjithçka rreth e qark, ndërsa unë strukesha ndër vete për të mos ia zënë kujt vendin, megjithëse vazhdonim të ishim vetëm ne të dy. E në kohën tonë, tash, më mungonte fryma dhe hapat e tij të ngadaltë, përshëndetja e zakonshme dhe vazhdimi i të njëtit rit herën e ardhshme.
“Sot është dita e tretë, të kam sjellë lule, lule pra, janë ato që dalin prej dielli, lagen prej shiu dhe i mbin toka, janë lule ashtu si dhe ti”. Unë nuk isha asgjë e jo më lule, një fjalë e pakuptimtë, mund të jetë edhe diçka e bukur, por tani që po plakesha fjalën lule e lidhja me rrudhat e mia poshtë syve, pranë hundës, për të mos folur në qafë. Nuk fola. E lashë të ikte pa përgjigje. Kur ai vinte nuk kishte zhurmë hapash po një zhurmë të madhe që vinte valë valë gjer tek veshët e mi. “Doli dielli, hëna, erdhi edhe pranvera, do të vijë vera, vjeshta e dimri. Të gjitha erdhën këtu për ty se ashtu unë desha. Po ngre shtëpi për ty e për mua”. Nuk e dëgjova mirë se çfarë tha, kapja fjalë të shkëputura nga njëra-tjetra, e çdo na duhej shtëpia si pranvera kur dielli dhe hëna rrinë në vjeshtë, mendova me vete. “Nuk mundem të dal, vazhdoj të jem e lodhur, gjumi më zë shpesh dhe nuk e di nëse do jetë dielli, pranvera a gjethet ilaç për lodhjen”,- i thashë që nga shtrati.
Më vonë më tha se kishte krijuar shpendë që fluturonin dhe lëshonin britma të çuditshme. Zhurma e fluturimit të tyre mbyste zhurmën e hapave të tij dhe ai nuk më dëgjonte nëse isha ende aty për të. Dy herë të tjera trokiti në derë. Nuk e kishte bërë asnjëherë. Dëgjova që thoshte “pesë”, “gjashtë”, por nuk e kuptova se ç’lidhje kishin ato me shqetësimin që po sillte ai. Numëronte diçka. Dikë tjetër përgjonte. Jo mua, por dikush tjetër ishte më e afërt për të, qoftë edhe këto fluturuesë që qëndrojnë gjitha natën në dritaren e strehës sime. Në një zgjim timin kuptova se isha në krahët e tij, kokën e kisha vënë në shpatull. S’kishim qëndruar asnjëherë ashtu. Dikur e dëshiroja, por tani që kishte ndodhur nuk ndieja asgjë as për krahët, as për shpatullën as për atë vetë. Mezi qëndroja tek ai prej plakjes. E kuptoja që fliste, por se çfarë thoshte nuk e merrja vesh. “Kam kohë që nuk e dëgjoj tek të bien mbulesat nga trupi yt, kjo më ka munguar, ashtu si dhe fryma jote pas derës kur më përgjoje. Asnjë nga dhuratat nuk m’i sollën këto. Ku ishe? U lodha”, i thashë, “tani dua vetëm gjumë në vetmi”.
Por ai vazhdonte, kishte një hall si dukej, se fliste shpejt dhe fryma e tij më përplasej për fytyrë, e ndjeja se diku kishte ngecur. Kishte ndër mend të sillte pranë nesh të ngjashmit tonë, të sillte këtu njerëz që do të vuanin për njëri-tjetrin, apo më mirë një të ngjashmen timen që do të vuante ashtu siç vuajta unë. “Ai vazhdon të sillet rrotull atje në kopësht. Si t’ia bëj?”,- më tha ai. “Merr një fluturues e bëja shok, merr një yjësi e bëja shok, merr një ulëritës e bëja shok, merr një lulëzim e bëja shok, merr një qiell e bëja shok, merr një brinjë e bëja shoqe, por veç më lër të qetë se më duhet të udhëtoj gjatë këtë herë, vetëm pa ty”,- i thashë. “E unë ç’të bëj me ta këtu i vetëm?”. “Gjykoji deri në amëshim”.

Gilmana Bushati.

PORTI I LOTËVE...

Edhe ata që nuk qanin, kapërdinin lotët. Atyre që ulërinin, nuk i dëgjohej më zëri. As dallgët e detit nuk dëgjoheshin. Dhe motori i anijes së fundit nuk u dëgjua. Dhimbja kishte shurdhuar çdo gjë. Sikur njeriu të mos kishte sy! Sa mirë do të qe! Asnjë në atë qytet të lashtë, as të vdekurt brez pas brezi, s’kishin parë një ngarkesë të tillë njerëzore. Dhe direku i anijes ishte mbushur me njerëz! Anija dikej sikur po mbytej. Emri i saj “Jeronim De Rada” i shkruar me shkronja të bardha, ishte zhutyr nën ujë. Sigurisht, ata që kishin hipur nuk e kishin menduar mbytjen.
Anija dhogë e zezë arkivoli, kurse deti i gjerë e i pafund, varr i madh. Asgjë nuk dëgjohej. Dhembja e madhe kishte shurdhuar gjithçka. Po barba Koçua, kapiteni i anijes, pse nuk i ra sirenës si çdo mëngjes kur nisej për peshkim? Pse pra nuk i ra sirenës sot? Nuk e shikonte ai se shkronjat e bardha po mbyteshin? Një krismë pushke çau ajrin. Një breshëri automatiku elektrizoi zemrat. Sheshi i molit u patsrua me luftë. Dhe njerëzit u ndanë përgjysmë: ca në det me “De Radën” e ca në tokë, te kulla e Mujo Ulqinakut. E nuk u besonin syve derisa anija u tret. U tret apo u fik? Shpëtoi apo u mbyt?
Deti s’është si varreza ku mbahet një minutë zi. Në të sundon heshtja e gjatë. Hesht me orë të tëra fare i qetë, i zbrazët, i braktisur. Bosh, fare bosh. Po pulëbardhat ç’u bënë? Apo u trembën nga vështrimet e syve bosh të njerëzve këtej gardhit? Një krismë çau ajrin. Nuk ishte krismë pushke, ishte një piskamë e gëzuar nëne, e cila shikoi e para atje tej, në kufi të qiellit e të detit një njollë të zezë.
- Atje, atje! Unë e pashë. Ma panë sytë. Sytë e panë! – filloi të thërriste ajo. Mijëra e mijëra sy mbërthyen detin. Zbrazëtira iku nga sytë e tyre. Në det lëkundej lehtë një dhogë e zezë. Sesi lëkundëj! Dhoga u bë djep. Dhe djepit iu bë një direk. Djepi zmadhohej si në përrallën e detit. U bë i madh sa një qivur, pastaj sa një magje e madhe. Pastaj… u bë anije.
- De Rada, po vjen De Rada e barba Koços!
Anija po vinte përballë e pas pak filloi të dukej gjithçka. Dhe shkronjat e bardha nisën të duken. Buzët e njerëzve lëviznin si buzët e fëmijëve të çerdheve që sapo kani nisiur të mësojnë shkronjat e para të ndara në rrokje. Je-ro-nim-De-Ra-da! Anija se si hyri në mol. Dëgjohej vetëm zhurma e motorit. Goditjet nuk ishin ritmike. Dhe tymi se si ishte, se si dilte, sikjur po jepte shpirt. Mos vallë anija nuk kishte më fuqi btë bënte dhe ato njëzet a tridhjetë metrat e fundit? Mos vallë Jeronim De Rada plak erdhi deri aty vetëm i shtyrë nga forca e mallit për brengën e tij? Motori bëri dhe dy-tre rrahjet të çrregullta, si një zemër e plakur, e sëmurë. Shtëllunga e fundit e tymit doli e bardhë, si re, si frymë shpirti. Dallgëza e fundit e ujit, e shtyrë nga anija, sa puqi tokën u shua. O Zot! Në qoftë se ka Zot! Gardhi u shthur se edhe ushtarët e policat bij nënash janë. të gjithë u sulën, sepse secilit i kishte ikur gjysma e vetes detit, përtej ëndrrës, brenda dhimbjes. Të gjithë u futën në det si të ishte dita e Shën Mërisë së Gushtit, ndonëse ishte mars, përsendia e luiftës. Dhe të gjithë shtangën sa mbërritën në anije. O Zot! Në qoftë se ka Zot! Ç’të shohin? Asnjë frymë njeriu. Asgjë e gjallë. Kuverta heshtte si të ishte një copë shkretëtirë. Timoni ishte i lidhur for me litarin në kursin e portit të lashtë të Durrësit. Dhe sasia e karburantit ishte llogaritur që anija bosh të jepte shpirt aty buzë bregut, pranë vargjeve:
Arbëria që prapa detit na kujton,
se ne të huaj jemi në këtë dhé.
O, sa vjet kaluan e zemra s’e harron,
se për turkun (e për disa) mbetëm pa mëmëdhe.

Dhimitër Xhuvani...

Selajdin Salihu - Krevati

Ai u drejtua kah pasqyra. Pa një qime të bardhë në kokë. Paska filluar
plakja të më mbështjell kokën, mendoi. Bëri ta shkulte, por sakaq ju
kujtua se ata shtoheshin më shumë. Nuk kishte më shumë se 30 vjet. Ndjehej
tepër i lodhur. Kishte muaj të tërë që nuk mund të lexonte asnjë libër.
Kishte provuar të shkruante disa herë, por mu atëherë fillonte dhe humbej
në honin ëndrrave të bardha. Dëgjonte ca zëra të largët që vinin nga një
tjetër kohë.
Të vetmet gjëra të shkruara që mendonte se nuk duhej djegur ishin ca fleta
ku rikujtonte çaste të këndshme nga jeta fëmijërore.
Kishte një kohë të gjatë që parapëlqente të udhëtonte. Ngjante si një
Ahasfer që nuk e zinte vendi. Ishte ky një dënim që më tepër se sa nga
Zoti i vinte nga mendimet e tij, të cilat i shtegtonin anekënd absurdeve
të kësaj jete. Hodhi pallton dhe bëri të dilte. Iu kujtua se s' ishte
përshëndetur me gjyshin e shtrirë në krevatin e drunjtë, i cili merrte
frymë thellë dhe ndiqte me vëmendje gjitha lëvizjet e tij. Ndjeu dhimbje
për gjyshin, i cili tani ngjante si një fëmijë që pret secili ta
mëshirojë. Jeta është një udhëtim drejt fëmijërisë, mendoi dhe doli nga
dhoma.
E dinte se do të shkonte kohë e gjatë derisa të kthehej sërish.
Që nga ai çast kaloi shumë kohë. Kishte bërë shumë udhëtime. Shumë herë
kishte harruar gjithçka nga e kaluara e vet. Përditshmëria e zhurrmshme ia
vriste të kaluarën në të cilën Ai mendonte se është i kryqëzuar çdo njeri
dhe i gozhduar me kujtimet e bukura apo të hidhura. Vetëm në disa çaste
ndjente se duhej të kthehej, por gjithnjë kishte edhe diçka për të bërë.
Kish mjaftuar një çast, një ëndërr e trishtë dhe ai kishte vendosur sërish
të kthehej në shtëpinë e vjetër, sa t'i pushonte pak eshtrat që i
kërcisnin nga lodhja. Arty e priste gjyshi i shtrirë në krevatin e
drunjtë, ...
...Dhe ktheu.
Gjëja e parë që iu kujtua ishte gjyshi. U drejtua drejt dhomës ku rrinte
ai. Ishte një dhomë e vogël, me ca dritare ku mezi depërtonte drita. Para
se të përshëndetej u drejtua kah pasqyra. Pa vetëm një qime të zezë në
kokë. Kësaj here e shkuli. Pastaj u drejtua nga krevati, por aty në vend
të gjyshit rrinte shtrirë babai.
- Bëre mirë që erdhe - tha babai, që e kishte pritur një kohë të gjatë
shtrirë në krevatin e drunjtë, i cili merrte frymë thellë dhe ashtu gati i
përgjumur ndiqte lëvizjet e djalit të tij, i cili sillej nëpër dhomë si në
një mjegullirë të madhe kujtimesh, duke kërkuar diçka që ende nuk ishte
formësuar në trurin e tij.
Lëvizjet e babait në krevat ishin të ngathta. Ai dukej tepër fëmijëror.
Kërkoi një gotë ujë. Më shumë se sa të shuante etjen, babai, dëshironte të
bindtte veten se Ai ishte në dhomë dhe e gjithë kjo pamje nuk ishte një
imazh i rrejshëm.
Ai kishte vendosur të rrinte më gjatë. Kjo ishte edhe dëshirë e vet babait
të tij me të cilin e lidhnin shumë kujtime, por ca punë që e prisnin me
ngut e detyronin që të largohej. Ai shpresonte se do të kthente shumë
shpejt, posa t'i kryente disa punë të mbetura përgjysmë...
...Dhe iku...
...Që atëherë kaloi shumë kohë dhe ai sërish pas një çasti të tmerrshëm kur
e gjithë e kaluara ju rikthye në kujtesë për një të qindtën e sekondës
vendosi të kthehej.Dhe sërish u kthye...
...Gjëja e parë që iu kujtua ishte babai. U drejtua nga dhoma e tij. Para se
të përshëndetej u drejtua kah pasqyra. Pa ca rrudha në fytyrë. Sytë që i
kishin humbur në zgavra zhyteshin thellë në pasqyrë. Pastaj ktheu kokën
kah krevati i drunjtë. Ai ishte i zbrazur. Indiferent morri një gotë dhe e
mbushi me verë që e kishte sjellur nga larg. Në pikën ku priten tre
boshtet e mureve pa një insekt në rrjetën e një marimange. Eh, kjo
marimangë, tha dhe mezi po qëndronte në këmbë. Ndjehej tmerrësisht i
lodhur, i këputur. Do të bëj një sy gjumë, mendoi, dhe do të dal sërish.
Kishte lënë shumë takime, shumë punë përgjysmë. Hodhi sytë nga fletoret ku
kishte shkruar ca fragmente nga jeta. Do të duhet t'i sistemoj të gjitha,
ose fundja do të duhet t'i djeg, tha vetmevete. Ato ishin të shumta. Do
t'i duheshin më së paku muaj të tërë për t'i shfletuar. Lodhja ia
shtrëngonte trupin. Kapakët e syve i rëndonin. Iu kujtua se dikur këtu
flente gjyshi, kurse më pas babai i tij. Dhe vetëm kaq. Ndjeu se si hapej
dera. Ishte një njeri i ngjashëm me të. I biri i tij ishte kthyer pas një
udhëtimi të largët. Ai ndiqte me shikim gjersa i biri po kridhej para
pasqyrës. Ishte tepër i ngazëllyer. Që të bindej se e gjithë kjo pamje nuk
ishte prodhuar nga ngazëllimi, e thirri të birin me emër. Ia kërkoi edhe
një gotë me ujë. Një lëmsh i madh i ishte mbledhur në gjoks. E dinte se ai
do të ikte së shpejti. Piu ujin. Nata e zezë sterrë e mbuloi botën. Në atë
errësirë të dendur pa fytyrën e gjyshit dhe babait. Ata ishin të
buzëqeshur. Tani do të ishin bashkë. Babai dhe gjyshi si në kor i thanë se
prej tani do të çlirohej nga lodhja dhe do të pushonte gjatë. Pastaj,
ndoshta në një të qindtën e sekondës, u zbardh gjithçka. Ai pa ca silueta
se si përbiroheshin nëpër plasaritjet e derës. Ai ishte vet siluetë që
ndjente dhembje për të birin që ndjehej i lodhur...

Valbona Bozgo - Pastruesja

Megjithëse ora po i afrohej dhjetë të paradites, Kristos nuk i kishte dalë ende gjumi, tek e kishte zënë me rrobat e festës mbi kanapenë e gjerë, përballë së cilës, zjarri i shuar në oxhak, e ruante akoma ngrohtësinë. Prej vitesh të tëra e festonte me shoqërinë “ditën e emrit”, që përkonte me festën më të rëndwsishme vjetore, krishtlindjet. I ndodhur në mes të afërmve dhe miqve, i pështjelluar nga urimet e shumta të tyre, i dukej se edhe ai rilindëte paksa.
Mbetjet e ushqimeve dhe pijeve të bollshme, mbi tryezën në të djathtë të oxhakut të sallonit të madh, letrat e bixhozit dhe gurët e rrëzuara të shahut, si të hedhura mbi sheshtina parmakësh e banakësh, llampushka formëndryshme që qarkonin bredhin në tjetrin cep të hapësirës, një varg prej të cilave ekzekutonte akoma sistemin rë-lë të ndërtimit të saj, ishin shkaqet e dëfrimit dhe raskapitjes të orëve të gjata të asaj nate.
Këtë vit festimi i krishtlindjeve kishte pasur një shije të vecantë. Prej muajsh ishte larguar nga qyteti i tij i Athinës për në Selanik, tek kryente studimet e larta. Malli i madh që shoqeron të gjithë të larguarit për herë të parë nga shtëpia, e kishte bërë më të ndjeshëm ndaj kësaj nate.
Dëgjoi zhurmën e një capitjeje të lehtë e të shkathët. Nuk ishin të së ëmës; i njihte mirë ato.
Tek ishte shtrirë për të fjetur, i ruajtur nga ngrohtësia e ambientit, i kishte mjaftuar mbulimi me një batanije. Kureshtja nën atë gjysmëzgjim, me kokën e futur nën të, ia kishte ulur mbulesën deri pranë fytyrës, me thekët mbi sy, nga ku ai mund të shihte pa frikën e pikasjes, sipërmes grilave, shkaktarin e capitjeve. Ishte një grua e re e panjohur, që përpiqej të vinte rregull në atë mish-mash të jashtëzakonshëm rrëmuje. Kujdesi për të mos zgjuar studentin nuk ishte edhe aq rezultativ, mes tringëllimave cingëritëse të gotave të kristalta, që ajo mundohej t’i largonte nga tryeza e madhe për t’i cuar në lavaman, duke ngritur dy a tri me secilën dorë, buzët e të cilave cikeshin, ashtu sic kishin bërë me dhjetëra herë gjatë natës së shkuar.
Nuk ishte Valentina, pastruesja e qeshur dhe hokatare, që punonte prej vitesh në shtëpinë e tyre. Po të kishte qenë ajo do t’i thoshte pa tëkeq, t’a linte të flinte edhe pakëz. E dinte që ajo do t’i përgjigjej, gjithashtu pa të keq: ”Gjumash! Të të lesh ty, në mbrëmje zgjohesh. Në moshen tënde unë flija e shumta në nëntë të darkës dhe zgjohesha në shtatë të mëngjesit. U prishën të gjitha, koha, njerëzit, ditë-nata!”
Oh, sa i flihej! Gruaja shkaktonte zhurma të lehta. Megjithatë, ato nuk ishin acaruese. Kishin nje farë rezonance në takimet me njëra-tjetrën, si muzikë e lehtë. Ishte dhe e hijshme! I thoshte mendja se s’mund te ishte më shumë se tridhjetë. Ku ishte Valentina? Mos ishte kthyer përgjithnjë në vendin e saj? Zbuloi kokën dhe pyeti gruan:
Cila je ti?!
E cuditur, ose nga befasia e shfaqjes së tij, o nga pyetja e bërë, me një hutim jo shumë të natyrshëm, u përgjigj si personazh përrallash:
Jam pastruesja!
Studentit tw ri iu bë sikur i tha “jam njeri”, përgjigje vajzash tw virtytshme, të braktisura në pyje a shkretëtira prej fatesh ogurzeza, e të gjetura rastësisht nga njerëz zemërmirë, ne rastet më të mëdha, barinj. Pra, kjo ishte pastruesja-njeri, që me atw përgjigje njëfjalëshe i lutej të mos i bënte keq, të mos mbante mëri për zgjimin e padëshirueshëm.
Ajo u përpoq t’i fashiste më tëpër zhurmat, megjithëse nga gjysmë-zgjimi i studentit duhej të ishte më e shpenguar. Kristos i bëri sërish përshtypje hijeshia e të ecurit, lëvizjeve dhe vështrimit të saj. Sikur nuk ishte mendërisht aty.
Ç’pune ke kryer në vendin tënd? e pyeti sërish.
Megjithëse e pa në sy, ai e kuptoi se nuk shikonte ato të tiat. Përgjigjja e vonuar, ishte nga ato, që nuk të linte të kureshtoje më tej.
Pastruese!
E vetmja që i riu nuk priste të dëgjonte. I kishin thënë se emigrantët edhe gënjenin për profesionin e tyre, duke ia rritur vlerat vetes. Gënjeshtra në të kundërtën, i dukej e pabesueshme dhe jo logjike. Gjithsesi, pastruesja të linte përshtypjen se vlente për më tepër.
Nga kati i dytë që lidhej me të parin me shkallë spiraleje, dëgjoi hapa zbritëse. Këto ishin të së ëmës. U mbulua sëish me kuvertë, duke u kthyer me fytyrë nga shpinëmbështetësja e kanapesë. Donte të kotej akoma. Nuk dëshironte që e ëma ta pikaste zgjimin e tij e t’ia fillonte kuvendit. I zbriste ngadalë shkallët. Besonte se ai flinte ende. Mirëmëngjesoi pastruesen dhe duke vënë dorën tek goja që iu hap nga mosngopja me gjumë, i tha se pihej kafe. Përgatiti dy të tilla dhe e ftoi të renë të uleshin në pjesën e boshatisur të tryezës.
Ke punë sot! konstatoi ajo gjendjen e rëndë ekologjike të shtëpisë, duke u vetëdënuar lehtë e me humor, si një nga shkaktarët kryesorë të katastrofës.
Tjetra buzëqeshi lehtë dhe pa miratim të zellshëm, si për t’i kujtuar se për atë punë ndodhej aty. Pastruese ishte! Flisnin ulur, aq sa mund te dëgjonin njëra-tjetrën. Intuita për sigurimin e komunikimit, i kapërcente frekuencat e domosdoshme të zërit për të kaluar nga njëri vesh në tjetrin, kështu,që të bëhej më se i dëgjueshëm, ato e forcuan aq, sa mund të arrinte pa shumë vështirësi ne te gjitha qoshet e sallonit. Për të shmangur bllokimin e veshit mbështetës në jastëk, Kristoja kishte vënë krahun midis tij dhe tëmthit për të lehtësuar dëgjimin.
Valentina më tha se ke qenë mësuese muzike, i tha zonja.
Po! ia ktheu tjetra pas një pauze të lehtë.
Si të quajnë?
Mirela!
S’dihet si të merr jeta, Mirela. Por puna nuk është turp e dashur, u mundua t’i jepte kurajo tjetra. Një ditë mbase i kthehesh sërish pianos.
Pastruesja heshti, duke vështruar gishtat e mufatura nga ujrat dhe të dëmtuara disi nga detergjentet kimikë.
Zonja u çua dhe i bëri shenjë t’a ndiqte. Hynë në një dhomë të vogël, të mbushur me dhuratat e sjella për festën e të birit. I zgjati një kuti me ëmbëlsira. Janë melomakarona. Mos i harro kur të ikësh.
Mirela falenderoi.
Kur i dhurova Valentinës një kuti të tillë, vitin e parë që erdhi tek ne, dhe në Greqi njëkohësisht, i mori pë makarona të lyera me mjaltë. Kur na e tha më vonë ngatërresën, qeshëm të tërë. Ajo qeshi përsëri gazplotë, duke përjetuar skenën e para disa viteve.
Tjetra buzëqeshi, se qeshi ajo.
N’a mungon kur largohet për pushime në vendin e saj! keqardhi zonja. Zakonisht shkon verërave. Është e para herë që na “braktis” në dimër. E duam si njeriun tonë!
Është vërtetë shumë e mirë, miratoi vëmendshëm Mirela. Unë po shkoj të vazhdoj punën, u përpoq të shkëputej andej.
Mirë, tha tjetra. Ndërkohë, unë po përpiqem të rregulloi diçka në dhomën e gjumit.
Mirela vuri re, se studenti e kishte kthyer fytyrën e mbuluar me batanie, gjysmën e së cilës ia zinin thekët, sërish nga hapësira e sallonit. Si nuk sikletoset, mendoi. Mbase e ka rizënë gjumi dhe nuk i ndien.
Iu bë sikur dëgjoi një melodi tëpër, tepër të ulët. Besoi se ishte një nga ekzekutimet e mendjes, që me egoizëm, luante herë pas here për vetveten me poshtëshënimin “te gjitha të drejtat e rezervuara”.
Por, jo. Tingujt u bënë më të dëgjueshëm. Luante një tamburo, violinë dhe një violincel. Ishte “Bolero”! Muzika, po të mos ishte ajo qetësi, e prishur vetëm nga zhurmat e lehta që shkaktonte ajo vetë, mbase nuk do dëgjohej. Tingujt ishin tepër, tepër delikatë, si të mos donin të zgjonin ndokënd. Mendja iu bashkua për të luajtur me to.
Pas pak, një flaut e fluturoi larg, shumë larg, ne rrugicën ku ishte rritur, në dhomëzën nga ku shihej gjithnjë një plep i madh.
Klarineta fryu erërat dhe plepi shkundi parashutat e topthave e topthave të bardhë e të pakapshëm si ëndërr, si këta tinguj të pasigurtë për t’u forcuar.
Pa magnetofonin, ku dritat e vogla ngjitnin e zbrisnin shkallën e frekuencave të notave. Kush e kishte vënë cidinë të luate? Studenti dukej se flinte.
Një harpë dhe një fagotë e shkëputën nga e parëndësishmja e gjetjes së enigmës dhe i folën me zhurmat e qytetit të lindjes, ndjellaëmbël, mjegullues, ku për të punët fillonin herët në mëngjes e mbaronin vonë në mbrëmje, pa trandje të gjithëhershmë, fashitur nga tinguj muzikorë në shkollë, shtëpi dhe rrugë.
Pas një kornoje franceze, paksa më të fortë, që mbështetej diku në sfond nga një flautë, si borë e endur qiellit, dalloi saksofonin tenor. I ati po i fliste për një nga sjelljet e qortueshme fëmijërore. Zëri i tij i plotë e ruante edhe në çaste të tilla tonin baballëk, por Mirelës i rëndonte në shpirt çdo fjalë e tij. Një saksofon soprano e ekuilibroi disi gjendjen. E ëma i përsëriti qortimet e të atit, veçse paraqiti rezultatet e tyre mjaft të kënaqshme, në rast korrigjimi, nga ana e Mirelës, në përpjekje për të shpëtuar situatën. Ajo kishte bërë sic i kishin thënë dhe tingujt e zellshëm të një pikoloje dhe një kornoje franceze, i kujtuan koncertin që kishte arritur të jepte me orkestrën e qytetit. Ia kishin gufuar zemrën shoqërimi i veglave të tjera muzikore dhe duartrokitjet e spektatorëve.
Nga magnetofoni tanimë u përhapën notat e një tjetër kornoje, asaj angleze, të shoqëruara nga dy klarineta.
Një pjatë i shpëtoi nga dora dhe për pak u thye. Traboni pasues ngriti zërin zgjueshëm dhe Mirela u kujtua c’ishte. Një pastruese! E prisnin një mal me punë për të kryer. Akoma nuk kishte mbaruar me enët e kuzhinës. Lëre që nga pastrimi i shtëpisë nuk kishte filluar ende.
Tingujt e përbashkët të violinës, taboros dhe ksilofonit ia nxituan lëvizjet. Pllakat e dyshemesë ishin njollosur nga të shkelurat e ushqimeve të rëna, disa prej të cilave, ajo e dinte që nuk laheshin lehtë.
Shkundi mbulesën e tryezës. Flaku bishtat e cigareve që kishin tejmbushur tavllat. Bobo... Disa pjata me ëmbëlsira ishin gjysmëfshehur në një nga raftet e pambyllura të një bufeje. I duhej të ndante të pacënuarat nga të filluarat. E kishte kokën rrëmujë.
Orkestra luante me të gjitha veglat.
Dreq pune që kryente! E njëjta në “punë”, e njëjta në shtëpi. Ç’kishte qenë ky fat për të, për të gjithë si ajo?!
Ksilofoni luante gjithnjë e më fort. U shoqërua menjëherë nga një saksofon soprano, përsëri traboni dhe violonceli pikëllues.
Iu kujtuan dy vitet e para të punës, kur gjente rast të shfaqte identitetin e saj. Përveç disa vështrimeve keqardhëse që ia nxirnin më në pah ndryshimin e dikurshëm me atë ekzistues, nuk kishte nderë ndonjë ngushëllim mbajtëmendës. Vlerësimin nga punëdhënëset e kishte fituar me punë dhe korrektësi, ndaj nuk e kishte shfaqur më atë, ç’kishte qenë..!
Trompetat oshëtinë më fort akoma.lautat dhe saksofoni ia aktulizuan më shumë gjendjen e tanishme, ndërsa një violinë e parë luante vetëm, sikur lutej t’a harronin. Së fundi kërcitën fuqishëm pjatat metalike, si shuplaka të befasishme, nga ato që të sillnin në vete. Gongu goditi fuqishëm dhe orkestra miratoi në kor fatet shpesh të pashmangëshme që të sillte jeta.
Ndjeu djersitje në trup, paçka se temperatura e ambjentit megjithë lëvizjet e saj të shpeshta, nuk e përligjnin atë. Cidia ishte në të mbaruar. Fill me atë mbarim, një tringëllimë e zgjatur dhe e njëtrajtëshme zileje, u dëgjua pranë derës së jashtme. E hapi dhe u ndesh me çudine e fytyrës së një mesogruaje.
Ku është Valentina, e pyeti ajo gati akuzueshëm.
Në Shqipëri, për krishtlindje.
Ah, ia bëri e para duke e matur me sy lart e poshtë, a thua mundohej të gjente diferencën e gjatësisë midis së resë dhe Valentinës.
Ku është Kristoja ynë? tha duke hyrë.
Studenti ishte ngritur dhe e falenderoi të porsaardhurën për urimin, duke e vendosur pakon e dhuruar prej saj, ku mundi. Bisedoi mirësjellshëm dhe përtueshëm, që tjetra e mori si sjellje te zakonshme të të porsangriturve nga shtrati.
Nuk pata mundësi të vija dot në mbrëmje, pëllumbi im. Ti e di, pata edhe unë të ftuar. A u ambjentove ndopak në Selanik? Na mori malli të të shohim. Edhe Dhimitri im, vitin tjetër mbaron të mësmen. Të shohim se ku do t’i dale e drejta e studimit, në qoftë se nuk fiton dot në Athinë. U rritët, fëmijët e mi. Jeni pothaj të ikur nga shtëpia. Edhe kur të mbaroni, kushedi se ku do të punoni. Pa s’do të doni të jetoni më me ne! Do bashkëjetoni me vajzën e pëlqyeshme dhe kur t’ju mbushet mendja, do të martoheni.
Kjo, cila është? vështroi nga Mirela.
Pastruesja! u përgjigj ai.
Edhe unë në shtëpi e lashë timen duke pastruar. E kam të besuar. I lë çelsat e shtëpisë. Inxhniere ka qenë, më ka thënë. Por, kushedi të vërtetën! Mua më mjafton që jam e kënaqur. Si kalë punon. Kjo, ç’punë ka bërë?
Kristoja e dinte që zëri i ulët me të cilën ata bisedonin, arrinte të dëgjohej nga gruaja e re, siç dëgjohej ajo e saja dhe e së ëmës, tek kuvendonin çaste më parë.
Pastruese! tha butë dhe druajtshëm.

Dritan Zajmi - Lumi...


Ishte prag pranvere. Kishte kohë që toka seç ndjente disa turbullira nga brenda, pak shqetësim. Dimri sapo kish kaluar dhe s’kishte qënë shumë I vështirë. Megjithatë ai seç i kishte grumbulluar diçka nga brenda që shtyhej e shtyhej për të gjetur një shteg për të dalë. Toka e dinte mirë këtë dhe po ndiente dhimbje gjithnjë e më të mëdha, gjersa një ditë, në të aguar, në rrëzë të një kodre u hap një burim I ri. Uji I pastër si kristal filloi të dalë. Cikërrima e tij filloi dëgjohej përreth. U verbua paksa nga drita e diellit pastaj u ambientua dhe filloi te shpërndahej përqark. Era I pushpuriti fytyrën dhe ai ende pa u mësuar mirë filloi të dridhej paksa. Tashmë po zvarritej përqark pa ndonjë qëllim të caktuar. Aty, këtu pengohej paksa nga ndonjë grumbull dheu dhe stepej pak. Fytyra e tij ishte aq e pastër sa pemët përreth të cilat e vështronin nga sipër si gjigante mund te shihnin në të edhe fytyrën e tyre. Nganjëherë ndonjë gjethe magjepsej aq shumë sa zbriste nga dega dhe e puthte në fytyrë.
Uji që sapo kish filluar të rrjedhë s’e kuptonte mirë ç’po ndodhte, ç’ishin ata gjigante që e vështronin, gjithësesi ai mundohej të përhapej, të kalonte nga pak vështirësite. Pemët dhe gjithçka përreth tij herë e qeshnin e herë u vinte keq tek e shihnin të pengohej mes gurëve apo tek zmbrapsej aty ku dilte, megjithatë ato e dinin që fillimi gjithmonë ka qënë I vështirë. Sasia e ujit që dilte nga burimi sa vinte e shtohej dhe uji e ndjente veten gjithmonë e më të fuqishëm. Mërmerima e tij po rritej. Kish filluar të largohej nga burimi dhe aty afro dhjetë metra larg iu duk sikur e gjeti rrugën dhe vazhdoi në atë drejtim. Pemët gëzoheshin tek dëgjonin gurgullimën e tij. Uji vazhdonte të zbriste tatpjetë vrullshëm, herë përplasej pas ndonjë shkëmbi e herë stepej pak para ndonjë grumbulli të madh dheu.
Burimi nxirrte gjithnjë e më shume ujë, sasia e tij shtohej dhe rruga zgjerohej. Tashmë s’ishte thjesht ujë burimi por lumë I vërtetë, ecte përpara duke zgjatur dhe zgjeruar shtratin e tij. Gurgullima e tij ishte bërë më e zhurmshme dhe dëgjohej jo vetëm nga pemët por edhe nga kodrat përreth të cilat ai kish filluar edhe ti gërryente nga pak. Fytyra e tij kish ndryshuar , nuk ishte me krejt e pastër, shpeshhere po turbullohej. Lumi ecte përpara por s’dinte se ku po shkonte. Dikur I kishin thënë se një ditë do të takohej me një oqean të madh e aty merrte fund edhe rruga e tij, por ai s’e besonte, I dukej se rruga e tij do të ishte e gjatë dhe se s’do të mbaronte kurrë. E ai rendte pa e ditur ç’do ti ndodhte, pa e ditur fatin e së nesërmes.
Kështu pa e kuptuar ai herë futej në lugina të thella ku thuajse I zihej fryma fare dhe vetja I dukej si një rob I kodrave dhe I shkëmbinjevë të thepisur e herë dilte në fusha të gjëra ku qetësohej pak, merrte frymë thellë, i dukej se kishte gjetur rrugën e vërtetë, por prapë përplasej me shkëmbinj, tashmë s’dorëzohej më. Hidhej prej tyre me një kërcim të bukur, krijonte ujvara e katarakte magjepsëse, aty vritej paksa nga gjunjtë, por përsëri vazhdonte, përplasej me shpatet e maleve, I gërryente dhe I çante përpara duke e ndjerë veten mjaft të fuqishëm. Sasia e ujit që mbante në kurriz ishte tepër e madhe.
. . . Kishin kaluar muaj prej ditës së tij të parë, kishte kaluar pranvera, vera kishte qënë e thatë por lumi e kishte kaluar lehtë në sajë te burimit që e furnizonte përherë me ujë të bollshëm. Ishte afruar vjeshta, shirat filluan dhe domosdo vërshimi do të ishte më I madh. Përveç ujit që dilte prej tokës mëmë, shirat filluan ta ndihmonin jashtëzakonisht, lumi filloi të mblidhte ujë nga kodrat dhe nga malet. Vërshimin e tij s’mund ta ndaltë asgjë. Shpeshherë ndeshej me pemë të larta të cilat I shkulte rrëmbyeshëm, nganjëherë edhe e teproi duke dalë jashtë rrugës së tij e duke përmbytur edhe fusha te tëra. Fytyra e tij ishte krejt e turbullt.
Kaloi vjeshta, kaloi dimri dhe aty nga fundi I tij një gëzim I ri I erdhi lumit, gjate rrugës u shkëmbye me një lumë paksa më të vogël I futi krahun dhe e mori në rrugën e tij. Tani ecnin dy lumenjë në një shtrat, një çift I mrekullueshëm. Lumi zgjatej e zgjerohej duke u larguar gjithnjë e më shumë nga burimi. Përsëri iu desh të ndeshej me shkëmbinjë e shpate malesh nganjëhere edhe te kapërcente humnera dhe ai gjithmone fitimtar I kalonte aq lehtë me një hijeshi që të tërhiqte.. Kjo ishte koha e lavdisë së tij, gjatë gjithë kësaj kohe ai kishte ardhur I bëshëm e I fuqishëm. Por pranvera e dytë po kalonte dhe vera dukej e nxehtë, e etur për të pirë ujin e tij. Rrezet e diellit filluan ta përcëllonin, shirat kishin kohë që kishin pushuar e të gjitha këto kishin çuar në dobësimin e tij. Nxehtësia po ia avullonte pak e nga pak fuqitë. Burimi po vinte duke u thare, s’mund ta furnizonte më me ujë. Kur ndeshej me zallë e me rërë ndalej e ngaqë s’kishte më fuqi priste të grumbullonte forca e ti kalonte.
Vera po e digjte gjithnjë e më shumë e lumi pothuaj ishte dobësuar fare. Aq shumë ishte dobësuar sa mund të shikoje edhe gurët e zallit nën ujin e tij të vakët. Shtati po i vinte gjithnjë duke u tkurrur. Me dhimbje kujtonte lavdinë e dikurshme, atëherë kur ishte I fuqishëm e si atletë I vërtetë kalonte më delikates vështirësitë, u pendua edhe për pemët që kishte gërryer e shkulur, për fushat e tëra që pati mbuluar me llumin e tij. Por tashmë ishte tepër vone, s’dinte ç’të bënte më, mallkoi tërë urrejteje verën e nxehtë që ia shteroi fuqitë dhe priste me padurim vjeshtën, por s’mund ta priste dot.
Dhe veç atëherë vështroi drejt qiellit dhe iu kujtua fëmijeria, iu kujtua ç’I patën thënë për rrugën e tij. Përsëri vështroi në çdo skaj të qiellit por asnjë re, asnjë fije shprese. E më në fund I tmerruar pa drejt horizontit, atje ishte ai, oqeani I madh. Në fillim pati frikë por kur mendoi se s’ishte as I pari dhe as I fundit, vendosi të ecte I qetë me fyryrë të rrudhosur. Më në fund këmbët iu lagën nga shkuma e oqeanit, lumi shtrihej sa gjerë e gjatë në shtratin të tij. Rruga ishte mbyllur. Lumi lëngonte, gurët nën trupin e tij mbuloheshin nga një cipë uji.. Burimi shteri, lumi vazhdonte të gurgullonte por fundi që nisur, po vinte drejt tij. Boshatisej dhe po I merrej fryma nga avulli. Jo vetëm këmbët por edhe gjunjtë, I gjithë trupi po zhytej në oqean deri sa edhe pikat e fundit dolën prej shtratit dhe u bashkuan me oqeanin.
* * * Shtrati qëndronte bosh. Aty, këtu shiheshin pellgje me ujë si shenja të egzistencës së tij.
Kështu përfundojnë të gjithë lumenjtë, e nisin rrjedhën e tyre nga një burim dhe përfundojnë në oqean, vetëm gjatësia e tyre ndryshon, dikush më I gjatë, dikush më I shkurtër.

Faik Konica - Ai që është gati të vdesë për Shqipërinë...


Ndër turinjtë më të dendur të Shqipërisë, duhet vënë re ai që është “gati të vesë për kombin”.
U kapa me fjalë një ditë, me një njeri kësaj cipe, e ja shkurtimi i të folurit tonë:
Unë - Kur je gati për të vdekur për atdhenë, ç’pret?
Ai – S’erdhi koha.
Unë - Mos prit luftën e madhe. Që të nxehësh zemrat, që ta afrosh ditën e mirë, qite pallën, hidhu bëj një trimëri të shkëlqyer për atdhenë të çuditen bota e të çuditemi të gjithë.
Ai – S’erdhi koha.
Unë - Sille, në mos erdhi”
Ai – Pa më thua, pse s’vete të vritesh më parë ti që qenke më trim? A po s’erdhi as për ty koha?
Unë - S’erdhi, e, për mua, s’do të vijë kurrë. E sheh unë s’rrenj. S’jam trim unë. A shkrova, a thashë kurrë se do të nisem për luftë? Jo! Se nuk është puna ime. S’jam njeri i luftës. Palla ime është penda, atë pallë të dobët kam, me atë përpiqem t’i shërbej atdheut. Fiunt scriptores nascuntur heroes. Ti që leve trim, bëje fora një herë jataganin për nder të Shqipërisë.
Ai – S’erdhi koha. Sot për sot sado trimërira të bëhen do të venë kot.
Unë - Asgjë s’vete kot. Trimëria që duket më e panevojshme, po të bëhet me mendje që t’i shërbejë atdheut, kot nuk vete. Ja një punë e mirë: Në do, ngjitu në Tour Eiffel (Kullë e Parisit) e hidhu poshtë, të thyhesh në një qind copë. Më par, shkruaj këtë biletë e vëre në taskë: “Vras vetem për të provuar se shqiptarit nuk i dhembet jeta. Për fare gjë e vrava veten. Le të kuptojë tani Evropa, me anë të gazetave, se ç’mund të bëjë shqiptari. Kur të jetë nevoja të vritet, jo për fare gjë, po për Atdhenë.”
Ai – Talle me mua.
Unë - Nuk tallem me ty. Në mos do të vrash veten, megjithëse je gati për të vdekur, çap në Shkodër, në Gjakovë, në Berat a në Gjirokastër, e, në mes të pazarit, thirr si tellalli të drejtat e Shqipërisë. Ja një punë e mirë. Ç’do t’të bëjnë më të ligë se të të vrasin, punë përë të cilën ti thua se je gati.
Ai – Fjalë, fjalë, s’erdhi koha, baba!
Unë - Në mos erdhi koha për të vdekur, djalë, erdhi një kohë tjetër: erdhi koha të ngrihesh e ta kapërcesh me vrap pragun e derës sime, se mjaft më çave kokën!

Selajdin Salihu - E verteta per Perandorin e vdekur...

"Këtu pushon Perandori X, që i frikësohej çdo qenie njerëzore". Glauku
lexoi mbishkrimin në rrasën e varrit dhe ofshau. Ai nuk e dinte se kush
ishte ky Perandor, në ç'kohë kishte jetuar, në i kishte dashur gratë apo
jo. Duhet të ketë qenë një idiot i zakonshëm, që historianët, këta poetë
pa imagjinatë, duke mos ditur të bënin art kishin shpikur këtë gënjeshtër
të madhe që t'i besonin pastaj edhe vet, tha vetmevete dhe vazhdoi rrugën
thuajse nuk i bëri aq shumë përshtypje mbishkrimi. Në të vërtetë ai
shtirej se s'i kishte bërë përshtypje. Fjalia e mbishkrimit i qarkulloi
disa herë nëpër kokë. Ai nuk ndjehej i qetë as në zyrën e tij. Vera, një
nëpunëse që punonte në të njëjtin vend pune e hetoi se Glauku bluante
diçka në kokë. Kur ajo ia shprehu këtë, Glauku vetëm buzçqeshi për ta
mashtruar atë se s'kishte ndodhur asgjë e veçantë. Për herë të parë në
jetë i kërkoi Verës cigare. Në kohën e drekës nuk zbriti në menzë. Disa
herë e pyeti Plutorin për jetën e Perandorit X. Përgjigja ishte e njëjtë:
"Perandor më i tmerrshëm në historinë njerëzore. Gjakatar. Vrasës.
Përdhunues...". Ndonëse kishte ngulmonte të dinte më shumë për të, nuk
morri përgjigje më të plotë. Fjalët "gjakatar", "vrasës", "përdhunues",
nuk e ngopnin kërshërinë e tij. Si është e mundur që jeta e një njeriu të
cilit iu nënshtrua çdo qenie njerëzore të përmblidhej vetëm me një fjali
të vetme, i tha Verës së habitur, pa mos i sqaruar për për cilin njeri e
kishte fjalën. Kur ajo ngulmoi të dinte më shumë për njeriun, "jeta e të
cilit ishte përmbledhur vetëm me një fjali të vetme", Glauku kishte vuri
buzën në gaz dhe u largua, duke marrë misterin me vete.
Glauku asnjëherë nuk kishte qenë aq shumë kureshtar. Si rëndom atij i
bënin përshtypje vetëm gratë e bukura. Më parë se sa të bisedonte për
ngjarjet që ndodhnin gjatë ditës, ai preferonte t'i vardisej Verës dhe të
kërkonte nga ajo një natë, e cila për të ishte më e vlefshme se sa një
jetë e tërë e mbushur me biseda për gjëra të rëndomta për të cilat nuk ia
vlente të diskutohej fare.
Vera, e cila ishte një grua që ia kishte ënda t'i mundonte meshkujt, ia
lejonte Glaukut t'ia prekte gjinjtë e fortë apo t'ia lëshonte dorën mes
këmbëve, por kurrë nuk ia kishte falur as një natë të vetme. Vera që dinte
t'ia hudhte mjegullën mbi kokë Glaukut edhe kësaj rradhe kishte menduar të
sillej ashtu, mirëpo indiferenca e tij e kishte bërë kurreshtare. Ajo e
dinte se Glaukun e mundonte diçka, por buzëqeshja e tij nuk e jepte
përgjigjen e plotë, në këmbim të së cilës Vera do t'ia falte një natë aq
shumë të dëshiruar nga Glauku, i cili tashmë ishte në një botë krej
tjetër. Ishte në kërkim të një njeriu, jeta e të cilit përmblidhej vetëm
me një fjali.
Ç'është ky perandor i çuditshëm që i frikësohen edhe historianët, mendoi
dhe shtriu shikimin lart në tavan, ku iu duk se lexoi fjalët e
mbishkrimit. Ai nuk e dëgjoj as përshëndetjen e Verës, e cila tashmë bëhej
gati për të ikur pasi kishte përfunduar orari i punës. Glaukut nuk iu
kujtua se përshëndetja e saj ishte ofertë për një puthje. Vera hodhi
mantelin në krah dhe doli. Tek zbriste shkallëve iu kujtua se Glauku as e
kishte përshëndetur. U kthye sërish që ta paralajmëronte se orari i punës
kishte përfunduar dhe se ai tashmë duhej të ikte. Kur ajo hyri në zyrën e
tij ai vazhdonte të rinte ulur në kolltuk me shikim të drejtuar kah
tavani. U desht që ta trazonte disa herë mendjen e tij të mjegulluar që ai
të kthehej në këtë botë. Arsyetimi i tij për ta refuzuar ofertën e Verës
për ta shoqëruar nuk ishte bindës. Pasi iku Vera me puthjen që ia vodhi pa
e diktuar fare, Glauku u ngrit nga kolltuku, veshi pallton dhe doli. Gjëja
e parë që i ra ndër mend ishte ideja që të mos kalonte nga rruga që
shpiente srejt varrit të Perandorit, por një forcë e çuditshme e
padefinuar e tërhiqte drejt asaj fjalie që qarkullonte në kokën e tij,
ngjashëm si një refren kënge që përsëritet vazhdimisht kur gjilpëra e
magnetofonit nuk mund të kalojë në vijën tjetër të pllakës. Ishte hera e
parë që kishte kaluar nga ajo rrugë e cila e tërhiqte me një forcë të
çuditshme.
Sakaq iu kujtua Vera. Fytyra e saj e bukur. Trupi i saj i rregullt. Frika,
si rrëshirë e ftohtë iu derdh nëpër trup. Edhe ai ishte një nga qeniet
njerëzore që ndjente frikë nga Perandori X. Iu duk se ky perandor i
çuditshëm do ta thirrte në mbretërinë e vet që t'ia tregonte jetën e tij,
pa mos i dhënë mundësinë që të kthehej në dimensionet e kësaj bote t'ua
tregonte të vërtetën të tjerëve.
Çdo vendim tjetër pos atij që të kalonte nga varri i Perandorit, në të
cilin kishte një ndërhyrje bëhej i pavlefshëm.
Nga varri filloi të dilte tym dhe të formësohej një siluetë njeriu. Glauku
kurrë nuk kishte besuar në fantazma. Shekspirin, që e lexonte me aq ëndje
Vera, e pandehte si të sëmurë mental që kishte frikë nga fantazmat. Njeriu
përfundon aventurën e quajtur jetë ditën kur ia ndezin qirinjtë, i thoshte
Verës, pastaj fillon hiçi, asgjëja, harrimi. Jeta, i thoshte Glauku asaj,
është një ëndërr e gjatë që kurrë nuk arrijmë ta tregojmë sepse gjithnjë
jemi pjesë e saj. Ajo mund të tregohet vetëm në të qindtat e sekondës, aq
sa zgjat mundësia e njeriut për ta treguar jetën e vet në kufirin jetë -
vdekje. Edhe sikur të kishin kohë më shumë ne s'do të dëshironim ta
tregonim, i thoshte asaj, sepse do të na dukej punë e kotë.
Në raste të tilla çdo njeri do të ikte me të katra. Por në qenien e
Glaukut kërshëria për të ditur më shumë rreth Perandorit ishte më e madhe
se frika.
- Unë jam Perandori X. hija e të cilit tmerroi çdo qenie njerëzore. -
Ishte një zë kumbues.
Ç'perandor idiot, mendoi, si gjithë perandorët edhe ky ende nuk dëshiron
të hjekë dorë nga pushteti që ndërtohet duke i frikësuar njerëzit. Tashmë
këtë pushtet dëshiron që ta ndërtojë përmes fantazmës së vet, mendoi.
Fytyra e Perandorit X. që ishte formësuar kishte ngjyrë të kuqremtë.
Glaukut iu duk shumë i zakonshëm. Kishtë ca sy të vegjël të humbur në
zgavra. Hundë pak të shtypur, sikur t'i mungonte ashti. Rreth syve kishte
ca njolla të zeza. Sipas të gjitha gjasave, mendoi, ka pasur probleme me
tensionin e gjakut dhe sakaq iu shfaq fytyra e Verës dhe njollat e zeza
rreth syve që shënonin fillimin e ciklit menstrual.
- Vërtet nuk të bën përshtypje rishfaqja ime? - ishte një pyetje që më
tepër Glaukut iu duk si një thirrje për ta mëshiruar se sa një pyetje
perandori, pas së cilës si rëndom nuk pritet përgjigjja, por heshtja e
amshuar, harrimi, vdekja...
- E çuditshme! Si ka mundësi që me një pamje kaq të zakonshme të tmerrosh
njerëzit. - tha Glauku. Shikimi iu ngulit në rrasën e varrit ku lexoj
vetëm "nuk sundojnë". Mjegulla e lëshuar sipër varrit ia pamundësoj ta
lexonte fjalinë e plotë. Perandori e shikonte dhembshëm. Zëri i tij
kumbonte.
- Në fakt unë nuk e sundoja botën siç më pandehnin njerëzit, por ishin
njerëzit që më sundonin mua. Njerëzit kishin nevojë t'i përkuleshin
dikujt. Unë isha i zgjedhuri i tyre. Idhulli. Unë isha vetëm një aktor që
duhej të sillesha egër me ta. Sa më tepër që bëhesha i mëshirshëm ata
tmerroheshin e kjo do të thoshte se e kuptonin që unë aktroja, se nuk isha
idhulli. Kjo bindje e tyre mund të mposhtej vetëm përmes egërsisë. Me më
shumë vrasje dhe gjak. Dhe veproja ngase kisha frikë nga vdekja. Përmes
saj unë e ushqeja jetën time që e doja më shumë se sa një femër që nuk
pata kohë ta dashuroja, sepse më duheshte të vrisja, të vrisja... Gjithnjë
besoja se ky ceremonial do të ishte i përkohshëm. Se edhe unë do të mund
të çlirohesha nga sundimi i njerëzve, nga pushteti i tyre, nga roli që më
kishin caktuar. Kjo ishte tepër e vështirë. E pamundshme. Kishte vetëm një
zgjidhje: të ndërroja rolet. Ata të bëheshin perandorë, kurse unë sunduesi
i tyre. Por në këtë rast do të duhej të isha unë i vdekuri. E përse, përse
të vdisja kur kisha mundësi të jetoja duke u ushqyer me jetërat e tyre. A
nuk është jeta ime më e vlefshme se sa jetërat e shumë njerëzve të tjerë?
- Jo! - bërtiti Glauku. - Jo. Jeta e shumicës është më e vlefshme se sa
jeta e një njeriu sa do i përkryer të jetë ai.
- Edhe unë kështu kam menduar deri sa nuk u bëra perandor, mirëpo pastaj
gjithçka ndryshoi. Nga lartësia e fronit njerëzit të duken të vegjël, të
parëndësishëm, si të tillë ata ngjajnë në miza që nuk të dhimbsen kur i
shkel. Pastaj ata vet e dëshironin një gjë të këtillë. Po të dëshironin
diçka tjetër ata do ta kishin, por ja ata dëshiruan një perandor të egër
që do t'i vriste dhe po ai perandor vetëm egërsi u fali.
- Ti kishe mundësi të sundoje edhe pa mos vrarë!
-Unë e fillova me gjak, me vrasje, andaj ashtu edhe do ta përfundoja rolin
tim që ma caktuan njerëzit. Ata vet më zgjodhën. Andaj vet e dëshironin
gjakun dhe vdekjen e cila u shtri edhe mbi njerëz të tjerë që nuk e donin
këtë, por çdo shmangie nga roli ishte fund i jetës sime...
Glauku ishte shtangur. Sakaq i ishin kujtuar bisedat e nëpunësve të tjerë
që qeshnin me njerëzit që vriteshin gjersa ata lartë, në zyrat e tyre, ua
futnin duart nën këmisha nëpunëseve dhe ua shtërngonin gjinjtë. Sakaq iu
kujtua Vera, fytyra e saj e bukur, gjinjtë e saj të fortë. Iu kujtua edhe
Plutori i cili nuk kishte dashur t'i fliste për jetën e Perandorit X.
Tymi kishte filluar të ngjitej drejt qiellit. Gjithçka ishte përhumbur.
Fantazma kishte zbritur në varr apo ishte ngjitur në qiell së bashku me
tymin. Këto fjalë nuk ishin shënuar në asnjë libër historie. Në gurin e
varrit tani kishte një mbishkrim tjetër: "Këtu pushon X. që e kishin
sunduar njerëzit e kësaj bote..."
Vera kishte arritur. E shikonte e habitur Glaukun që nuk u ishte
përgjigjur thirrjeve të shumta të saj. Glauku e hetoi prezencën e Verës që
qante. Ndjeu një lehtësim nëpër trup. Kurrë më nuk do të kthehem në zyrën
time, i tha Verës, të cilës nuk harroi kësaj rradhë t'ia kërkonte natën e
cila shtrihej para tyre dhe i ftonte të bëheshin pjesë e saj.

Nonda Bulka - Fukaralleku....

-Neno!...
-Bir!
-Dua buke!
Mema hesht.
-Neno!
-Bir!
-Ngriva!
Mema psheretin.
-Neno!
-Bir!
-Me dhemb koka!
Mema s'pergjigjet.
S'ka buke, s'ka zjarr, s'ka te holla per doktor. Dhe djali psheretin. Mema s'pergjigjet. Psheretin edhe ajo ngadale. Djali nuk i degjon psheretimat e memes. Mema degjon tiktaket e zemres se te birit. Nje grua plake e rreckosur, me fytyren rrudha-rrudha, rri mbi koken e nje djali dhe veshtron me sy te zgurdulluar. S'guxon te qaje; ka frike mos ta zgjoje djalin qe porsa filloi te fleje. Rri dhe e veshtron. Dy lot helmi shkasin prej syve te neveritur. Ngadale, pa zhurme, mbeshtet doren e vet mbi ballin e djalit dhe djali zgjohet perseri.
-Neno!
-Biri i nenos.
-Dua buke!
Nena hesht.
-Neno!
-Xhani i nenos!
-Me ngrine kembet!
Nena psheretin.
Dhe djali fle perseri; dhe nena rri dhe e veshtron, dhe ngadale qan e psheretin. Ne heshtjen tragjike te nje nate dimri, ne oden pa drite luhet nje nga mijera tragjedite e jetes njerzore. Dhe cdo tragjedi eshte nje poeme e gjalle! Poema e shekullit njezet!
Nje meme; prane saj nje dhoge, kora e Shen Merise. Mema e veshtron koren e shenjte, i afrohet, e puth dhe kthehet prane djalit. NJe shkendije shprese shkelqen ne syte e saj.
Shen Maria hesht!
Qe nga larg, zhurma e muzikes se radios tingellon ne veshet e memes. Dhe djali fle, pa buke, pa zjarr, pa drite.
-Neno!
-Bir!
-S'jam mire!
-T'u befte nena, fli!
Dhe djali fle perseri. Dhe mema qendron si shtatore! Hedh syte tej e pertej, veshtron koren, veshtron djalin dhe psheretin thelle. Dhe djali fle! Mema i ve doren ne balle! Balli eshte i ftohte! Mema i trazon doren. Dora ka ngrire. Mema e puth ne buze. BUzet jane mbyllur perjete. Mema qan me ze, por djali nuk zgjohet. Dhe zerit te memes i pergjigjet heshtja e nates. Kora perkarshi veshtron dhe hesht. Nje trup i ngrire. Nje meme me sy pa lot. Nje nate dimri vdiq i biri i nje lypseje. S'u prish bota, as fukuaralleku s'mori fund.

Valbona Bozgo - Studenti...

Eduardi arriti të shohë përtej gjetheve të pjergullës, që kishte zaptuar më shumë se gjysmën pamore të dritares, duke larguar lehtë disa prej tyre, që si duar tekanjoze ia kishin zënë sytë. Nga shmangia e tyre përfituan sytë e një gruaje rreth të dyzetave, që fillimisht ndoqën lëvizjet e ngathëta të kërcellit lavjerrës, derisa u takuan me atë të banorit të ri.Vështrimit kureshtar dhe naiv të studentit, që si hedhjet e një karkaleci nuk qëndronin gjatë diku, iu përgjegj ai i një gruaje të mirëambjentuar. Buzëqeshjes së tij, që nga kati i dytë i ndërtesës së bukur, iu prezantua një shikim krenar e modest, që ia veshin vetes një pjesë e të varfërve, ku me nënshtrimin e vetëdijshëm ndaj fatit, pikasje një dozë të heshtur heroizmi, që përbënte mbase një nga kënaqësitë e pakta të jetës së tyre. Megjithë fizikun e lënë pas dore, vetulla të pahequra dhe një e treta e flokëve të thinjura, bishtin e gjatë të të cilave ajo e hidhte pas krahëve, si një insekt ngjitës të bezdisshëm, sa h!
erë që ky i afrohej gushës, tregonin për një grua të hijshme në të ritë e saj. U mëshoi rrobave në legenin me ujë të nxehtë e të sapunisur, të cilin e largonte herë me dhunë, si objekt të padëshirueshëm më dhe më pas e afronte sërish, duke i dhënë mundësinë e dobishmërisë, si për t’i kumtuar tjetrit se rutina ishte tashmë mjeti më i mirë i mosplagosjes.
Studenti, që rridhte nga një familje e kamur dhe kishte zënë me qira apartamentin nga dritarja e së cilës sodiste, duke mos gjetur agjë interesante për t’u marrë hë për hë, nuk u largua. Nga shtëpia e gruas doli një djalë dhjetëvjeçar me një deng rrobash në krah, që ia hodhi të ëmës pranë këmbëve. U rikthye për të mbledhur një palë pantallona dhe dy këmisha, që i kishin shkarë gjatë rrugës. Teshat që iu bashkuan rrobave të palara, ishin prej cohe të mirë dhe bënin kontrast me pantallonat e djalit të arnuara, jo tamam në gjysmëfryrjen mbi gjunjë, si topa të squllur nga përdorimi i gjatë, por pak më në anë, tregues i dashurisë që kishte ai për rolin e portierit.
E ëma diç i tha, duke i zgjatur një palë pantallona nga grumbulli i teshave ende të palara të klietëve të saj dhe djali u fut menjëherë në shtëpi. Ndërrimi që u bëri pantallonave, duke i zgjatur së ëmës të tijat për t’i larë, e tregonin një qesharak të dhimbsur, të futur në atë thes të stërmadh, që për të mos i rënë i kishte lidhur në mes me një lloj ushkuri. Fundin e tyre e kishte përthyer një pëllëmbë, aq sa të mos e preknin tokën. Zuri vend mbi një stol në anë të shtëpisë, duke soditur qiellin, shenjat atmosferike të të cilit do të përcaktonin kohëzgjatjen e tharjes së tyre, për të shpëtuar nga ai ndalim i detyruar, që kryhej për javë. Eduardi priti të shohë shenjat e para të padurimit e më pas të shpërthimit të djali nga mërzitja, por edhe ky, si e ëma, i qëndroi besnik pritjes.
Rutina t’a kalit apo t’a plas durimin?
Studenti mendoi të hidhte një vështrim në dritaren në anën tjetër të apartamentit, derisa t’i thaheshin pantallonat të voglit dhe gruaja të mbaronte larjen e teshave. Një det i qetë mbi të cilin qëndronin tri zogj me krahë hapur e të tendosura, aq sa mund të dyshoje në gjalljen e tyre, pamje,e cila do të përcaktohej si më e vlefshme për t’u soditur nga njeriu më i rëndomtë, nuk e entuziazmoi edhe aq. Në bregdet pa të shëtisnin dy plaka që mbanin njëra-tjetrën prej krahu, duke i vlerësuar hapat e shoqja-shoqes të hedhura me aq mundim, si një sakrificë jo të vogël, që pas kësaj u takonte një shlodhje e meritueshme. Ecja pothuaj drejtëvizore e tyre u shmang nga një tog guralecash, me të cilat luante një fëmijë i vogël, i cili dihaste me kënaqësinë që të jep mundimi i kryer për plotësimin e një dëshire. Të dy palët duke përfituar nga mosha, të parat nga persekutimi, që e kanë rëndom të moshuarit dhe i dyti nga llastimi, nuk hapën rrugë. Fitoi më i forti, duke i detyruarat të vje!
trat të zgjatnin itinerarin e kthimit.
Eduardi u mërzit shpejt me këtë pamje të zakonshme, pa fabul, të kundruar në sa e sa sallone mbi pikturat që fshihnin lakuriqësië e mureve. Kërkoi të risodiste pamjen e parë, si vazhdimin e një libri interesant, të ndërprerë nga nevoja të detyrueshme fiziologjike.
Gruaja dhe i biri ishin futur në shtëpi. Mbi telin e rrobave ishin të pathara ende, vetëm një palë pantallona burrash prej cohe të mirë. Dielli atë ditë ishte tepër i ngrohtë.
Këtë ritual studenti e kryente pothuaj çdo të dielë paradite,teksa ditët e javës mbusheshin me studime dhe përkushtime shoqërisë së re. Të dy palët e kishin miratuar praninë e njëri-tjetrit qetësisht, duke vazhduar natyrshëm jetën e tyre, pa i zgjeruar dëmtueshëm kufijtë e njohjes.
Një të diel nëntori, moti papritur u ftoh dhe Eduardi pa të dilte avull nga duart e mufatura prej ujit të nxehtë dhe me sapun të gruas, teksa nderte rrobat në telat e lidhura në trungjet e dy pemëve .Dhjetëvjeçari që priste tharjen e pantallonave u bë gati të futej në shtëpi për të shmangur të ftohtët. Befas, në atë çast, që edhe për vetë folësin ishte e papritur, ndoshta nga thyerja e zakonit që i vogli po i bënte së dielës, Eduardi pyeti:
Ke ftohtë?
Nënë e bir ngritën kokat të çuditur, që nga ajo qenie e kamur dhe e palëvizshme që prej disa javësh, doli ai zë i shqetësuar. Vështrimi i tyre, gati i një triumfuesi, që nuk u ngasën të flisnin para kundërshtarit, lëkundej midis mospërgjigjes, pra, mosdëgjimit, që ata e konsideronin si sjellje kalorsiake, duke ia kthyer armën dyluftuesit paqësor dhe një përgjigjeje të thatë e derëmbyllëse.
Studenti u hodh në një tjetër fushë komunikimi, ku refuzimi të mos klasifikohej në fitues dhe humbës.
Kam nevojë për larjen e teshave. Mund t’jua besoj juve?
Gruas i pëlqeu që tjetri iu drejtua si klient. I biri priti me lëvizjet e një portieri dhe buzëqeshje të vetëpërmbajtur qesen rrumbullake me teshat, që studenti ia hodhi nga dritarja.
Kaloi të sodiste në anën tjetër të apartamentit, duke e gjykuar disi fyese kundrimin e gruas tek lante ndërresat e tij. Det i kaltër me dallgë të forta që masturbonin bregut dhe riktheheshin pas si kodoshë të papërgjegjshëm. Edhe kjo pamje ishte e stërparë.
Në mbrëmje djali i solli teshat e thara. Tek pagohej pa shkarazi nga qoshja e dhomës tjetër me derë të hapur.
Do të rrish? e pyeti Eduardi.
Jo! Atje, zgjati gishtin në qoshe, ka qenë një zog i bukur brenda një kafazi.
Ç’u bë?
Iku bashkë me qiraxhinjtë.
Njiheshit me ta?
Pak. Ata vështronin gjithnjë nga deti. Juve nuk j’u pëlqen?
Pak! Po ty?
Deri para tri vjetësh, shumë. Tashmë,nuk e di!
Studenti priti qartësimin.
Atje, gishti i të voglit u ngrit mbi lartësinë ku mund të kishte qenë dikur kafazi me zogun, m’u mbyt babai. E zuri furtuna në det. Kishte barkë të vogël, akuzoi ai varfërinë.
Tjetri nuk i dha bakshish, që pas dëgjimit të kësaj historie do të ishte më stimuluese për t’u dhënë. E frenonte ajo krenaria këmbëngulëse, që dukej se e kishte shoqëruar gjithë jetën këtë familje. Sytë i shkuan tek anët e xhepave paksa të njoma të pantallonave të djalit. Nuk kishte pasur diell atë ditë dhe era kishte qenë e lagësht.
Faleminderit, i tha. Si të quajnë, para se tjetri të mbyllte derën.
Anton!
Faleminderit, Anton!
J’u lutem...
Eduard!
J’u lutem zoti Eduard, zuri vendin i vogli.
Të dielat pasuese u shtuan jo më shumë se me mirëmëngjesimin e të dy palëve. Përshëndetja ndarëse nuk kishte hyrë ende në përdorim, o për hershmërinë e saj, o për mos ndodhjen e të dyve ne vendet e njohura. Moti u ftoh dhe Antoni e vononte sjelljen e rrobave një ose dy ditë, sipas tekave të atmosferës. Rrinte pak në këmbë dhe kënaqej me atë pak bisedë që shkëmbente me studentin shpirtmirë.
Dy javë para Krishtlindjeve, ndërsa kryenin kuvendin e radhës, dhjetëvjeçari ia nguli me endje sytë, një anijeje të madhe e të bukur prej druri, bordi i së cilës ishte nbushur me kutizëza kubikëshe, zbukuruar me fjongo, imitim dhuratëzash, pikërisht në vendin ku qiraxhinjtë e dikurshëm kishin patur kafazin me zogun.
I duket më pak romantike dhe njerëzore, mendoi Eduardi. Fakti që ka zënë vendin e një kujtimi të bukur, e shton këtë.
Pas ikjes pikëllim-përmbajtëse të të voglit, studenin filluan ta torturonin hamendjet. Mos i ishte dukur sfiduese stolisja e anijes me dhuratat, kur ai s’ka veç një palë pantallona në konsumim e sipër dhe një palë këpucë që fusin ujë në majat e tyre?
Ndjenja përpëlitëse që shoqëron idealët mëshirues të shtresës së pasur, ndaj vuajtjeve të shtresës antipode, me brejtjen e përhershme të një vetëfajësie, qoftë kjo, edhe thjesht nga vëzhgimi i tyre, nuk e lëshoi edhe në ditët e pasme.
Një të dielë para Krishtëlindjeve vendosi t’ia dërgonte teshat gruas nga dera. Donte t’i lutej t’a lejonte atë, studentin, për t’i dhuruar një palë rroba të birit, në prag të festës së madhe. Për të shmangur refuzimin fyes të saj, do t’i shprehte natyrshëm traditën e familjes së tij, për të gëzuar me një dhuratë personin që ai do të dëshironte. E ndjente mohimin e saj tek do të hapte kanalin ekonomik midis këmbëve të të dyve. Një tjetër arsyetim i përdorshëm, mund të ishte thjesht simpatia që ushtronte ndaj djalit. Dhe po qe se ia blente teshat me kokë të vet, me siguri që e ëma do t’ia linte në dorë. Asnjë variant nuk i’u duk bindës. Vendosi të zbatonte të dytin, duke i mëshuar anës emocionale të shprehjes së tij.
Gruaja u çudit, por s’foli, kur e pa në derë. Imazhi i tij për të ngjasonte me një fotografi pasaporte, teksa pozonte gjithherë nga dritarja pjesën ballore të fytyrës me një pjesë të kraharorit dhe shpatullave. Iu duk më i shkurtër nga ç’mund t’a mendonte. Kjo e bënte pakëz më të afërt. Ia mori teshat dhe priti të dëgjonte me kureshtjen e njerëzve, të sigurtë që pas dëgjimit, u kërkohet të japin një përgjigje të menduar.
Mos më paragjykoni ju lutem, filloi të flasë studenti, ndërsa fjalët pasuese, më shumë se kërkesë-falëse, ishin thirrje për ndihmë, refuzimi i së cilës mund t’i sillte atë gjëmën të riut, që me siguri fshihej në atë fjalë të pakuptueshme “paragjykim”. Ata, nënë e bir, e donin studentin, prandaj, pa mundimin më të vogël, teksa besonte se nderi ishte i dyanshëm, pa borxhe për të dy palët, pranoi.
Në mbrëmjen e pas dy ditëve të tharje-rrobave, doli bashkë me vogëlushin për të blerë teshat. Eduardi ndjente kënaqësinë që të jepte fitorja e lehtë e zgjidhjes së një situate, pas mbivlerësimit të saj dhe Antoni me ndjenjën e përmbushjes së një detyrimi, që pas vdekjes së të atit ishte shtrirë drejtëvizorisht në kohë. U gëzua përmbajtshëm, teksa veshte këpucët, pantallonat dhe këmishëm, duke i paguar me një falenderim të ngrohtë,si një ditë e butë me diell të veshur.
Eduardi kishte pritur më shumë entuziazëm nga i vogli. Vërtetë që ai nuk i përkiste atij grupi filantropësh të pasurish, që kryenin bamirësi vetëm për t’u përdëllyer nga stërfalenderimet zalisëse të fukarenjve, por edhe kjo vetëpërmbajtje e gjithhershme dhe gjithkundshme...! T’a marrë djalli...!
Faleminderit, Eduard, e shtuan paksa dozën e kënaqësisë nënë e bir, ndërsa gruaja e hetonte, nëse kishte mbetur ndonjë gjurmë nga djalli i fshehur që kishte trazuar më parë studentin. Fytyra e tij ishte e qetë. Suksesi u sigurua edhe nga falenderimi që ai kreu. Të dy palët dukeshin se ishin barabar.
Të dielën e ardhshme, teksa tri ditë i ndanin nga festimi i Krishtlindjeve, pamjen ”pasaportë” të Eduardit në dritare, gruaja e mirëmëngjesoi mjaft ngrohtë. Midis shumë teshave të ndera në tel, dalloi rrobat që i kishte blerë Antonit. I veshur me të vjetrat, mbi një legen të vjetër e tek-tuk të çarë, të “salduar” me tul buke, pa një nga këpucët e vjetra të djalit, tek lundronte mbi një dërrasë, zbukuruar nga të tëra anët me vela e penjë.
Faleminderit, Eduard! brriti gëzueshëm Antoni, teksa hareja ia kishte zmadhuar tiparet, si dielli i orës dymbëdhjetë!

Nonda Bulka - Lypësi...

Më ndjek nga dita sa herë vete në shtëpi:
- Nëm një lek, zotni!
Është një djalë i vogël, shtatëvjeçar, i zi pisë nga fytyra, i thatë, i shkurtër, pa rroba, pa këpucë; si rron, as unë nuk e di. Sytë e tij janë pasqyrë e egër, e gjallë dhe e tmerrshme e fukarallëkut. Vuan nga uria, vuan nga të ftohtët, vuan nga çdo gjë. Por i ka mbetur aq fuqi, sa të thotë: - Nëm pak bukë!
Të mendohesh thellë, më e mira që mund t'i bësh, është ta helmosh. Se helmi është ilaçi i fukarallëkut.
E di që feja dhe ligji më helmojnë mua, po të bëj një vepër të tillë. Se njeriu s'ka të drejtë t'ia marrë jetën njeriut. Po a ka vallë njeriu të drejtë t'ia shtojë vuajtjet tjetrit? Se lypësi me lekun tim s'bën tjetër veçse shton ymrin, domethënë jetën, domethënë fukarallëkun. Mëshira private nuk e zgjidh kurrë problemin shoqëror.
Po le të kthehemi te historia e lypësit. Ditë për ditë më kërkonte diçka... Se ditë për ditë kishte nevojë barku i tij. Herë i jepja, herë jo.
Një ditë nuk e pashë të më dalë rrugës! Dy ditë, tri, katër. Thashë me vete: - Ç'u bë vallë? Dhe shkoi një muaj, shkuan dy, po lypësin s'e pashë më!
Më erdhi keq, doja të dija ç'u bë; se fytyra e tij ishte simpatike, me gjithë shëmtimin tmerrues, ku pasqyrohej uria dhe vdekja e ngadaltë. Jo, s'e pashë më! dhe m'u bë si ide fikse! - doja të dija ç'u bë.
Dhe u enda andej-këtej. Në çdo cep takoja nga një lypës të vogël, si ai (të gjithë lypësit ngjasin, se ngjyra e urisë nuk ndryshon), por s'ishte ai.
Shkuan qysh atëherë katër muaj.
Fillova ta harroja lypësin tim.
Sonte befas m'u kujtua. E ku ta dish! Ndoshta ka vdekur...
Gazeta s'mund ta përmendë emrin e tij. Vdiq ndoshta... ndoshta rron i sëmurë. Nuk e di. E ku ta marrësh vesh sa korr përditë drapri hyjnor!...

Shkurt 1936

Dritero Agolli - Pesha e Turpit...

1.
Hajrije Çeremi, me shami të zezë deri mbi vetulla dhe me cigare të trashë në dorë, rrinte pranë zjarrit e mërzitur. Dy cepat e shamisë së zezë i binin mbi supet e mëdha, si majat e krahëve të një zogu mbi një shkëmb të murrmë. Ajo kishte shtatë ditë që nuk fliste me njeri, veçse rrinte pranë oxhakut me cigare në mes dy gishtërinjve të zverdhur nga nikotina dhe me filxhanin e kafes në vatër. Nuk i besohej që djali më i dashur i saj, Sheme Çeremi, të kishte bërë një turp kaq të madh, turp që do të rëndonte tërë jetën mbi trarët e kësaj shtëpie. Ngaqë nuk i besohej, kishte dërguar njerëz në shtëpinë ku kishte ndenjur çastet e fundit kapedan Tahsin Haxhihajdari, që të merrnin vesh një për një se ç’kishte ndodhur. Këta njerëz ende nuk po ktheheshin dhe ajo priste pa lëvizur nga oxhaku me një si lëmsh të mbledhur në gjoks.
Kapedan Tahsin Haxhihajdari kishte qenë mik i ngushtë me burrin e saj të vrarë nga serbët mbi Dragobi. Shumë herë ajo e kishte pritur dhe përcjellë, ia kishte tharë rrobat dhe ia kishte qepur këmishën si vëllait të saj. Dhe kur një dimër u plagos me një plumb në gjoks, e mbajti gjashtë muaj në shtëpi, pa marrë vesh njeri. Atë dimër kapedan Tahsin Haxhihajdari kishte luftuar në Dragobi vetëm për vetëm me një serb. Serbit, tek luftonte, i kishin mbaruar fishekët dhe e kishte hedhur pushkën.
- Tani më vrave, kapedan Tahsin Haxhihajdari! - kishte thirrur ai në mes dëborës pas një pishe të vjetër.
- Nuk vras një njeri që i kanë mbaruar fishekët, - i ishte përgjigjur kapedan Tahsin Haxhihajdari nga ana tjetër dhe i kishte hedhur mbi dëborë dy krehër me fishekë.
Serbi e kishte marrë pushkën e hedhur dhe dyluftimi kishte vazhduar përsëri. Në të shtënën e pestë të dy kishin rënë përnjëherësh mbi dëborë: serbi i vrarë, kapedan Tahsin Haxhihajdari i plagosur rëndë. Atëherë e kishte marrë Hajrije Çeremi me tre djemtë e saj dhe ia kishte shëruar plagët në shtëpi.
Dhe tani Hajrije Çeremi kishte dëgjuar gjëmën më të madhe. I biri i saj, Shemja, i futur nga hasmët, i kishte zënë pritë dhe e kishte vrarë kapedan Tahsinin tek zbriste për në Valbonë. Kjo ishte një vrasje e blerë, siç thonë, prapa shkëmbenjve.
- Janë fjalë! S’është e vërtetë! - fliste me vete Hajrije Çeremi pranë zjarrit me kërcunj të trashë, duke pirë e vetmuar kafen e shtatë.
Dy njerëzit që kishte dërguar, erdhën kokulur dhe ajo e kuptoi se fjala e hapur ishte e vërtetë.
- E vërtetë? - pyeti ajo.
Të dy të dërguarit tundën kokat në heshtje. Atëherë Hajrije Çeremi thirri njërin nga djemtë e saj, Selimin e gjatë si bredh, me qeleshe të bardhë si gjysmë molle të papjekur.
- Të shkosh e të gjesh Shemen. T’i thuash që jam sëmurë. Të vini të dy… – urdhëroi ajo.

2.
Pas tri ditëve, Selimi e solli Shemen në shtëpi. Mjekra e parruar e tregonte të zbehtë dhe të dobët. Madje Hajrijes iu duk sikur i biri kishte filluar të kërrusej dhe të plakej para kohe.
- Qënke mirë! - tha ai, ndërsa e ëma i hodhi një vështrim të gjatë, të egër dhe të zymtë.
- Selim! - i tha djalit tjetër. - Shko e thirr Elezin!
Mbetën të dy vetëm për vetëm. Hajrije Çeremi ulur me cigare në mes dy gishtërinjve, Shemja më këmbë, i parruar, i zbehtë dhe i lodhur. Për një çast asnjeri nuk fliste. Dëgjoheshin vetëm frymëmarrjet dhe kërcitjet e zjarrit në oxhak.
- Jam mirë, the? - e prishi heshtjen e ëma.
- Selimi tha se ishe sëmurë! - foli me vështirësi Shemja.
E ëma psherëtiu.
- Të hapësh dy varre dhe të jesh mirë? - tha ajo.
Shemja u ul në gjunjë sikur të donte të dëgjonte më shkoqur fjalët e s’ëmës.
- Dy varre? - tha ai.
- Një për kapedan Tahsin Haxhihajdarin, mikun e kësaj shtëpie dhe një për Sheme Çeremin, djalin e këtij oxhaku… - tha Hajrije Çeremi.
Në fytyrën e të birit u duk një buzëqeshje e shtrembër. Donte të pyeste se ç’kuptim kishin fjalët e s’ëmës, por ndërkohë erdhën dy vëllezërit, Selimi dhe Elezi.
- Ngreu! - urdhëroi Hajrije Çeremi Shemen të ulur në gjunjë.
Të tre vëllezërit në këmbë, vështruan njëri-tjetrin. Selimi me Elezin mezi i hidhnin sytë në fytyrën e zbehtë të Shemes, në fytyrën si prej të sëmuri.
- Pushkën, Elez! - urdhëroi Hajrija.
Prapë nënë e bir mbetën vetëm. Në ballin e Shemes filluan të dilnin bulëza djerse. E ëma këtë edhe pa e parë, e ndiente. Shemja do të djersijë, mendonte ajo. Që i vogël djersinte shumë.
- Eh, dy varre! Pa pritur e kujtuar, dy varre! - psherëtiu ajo.
- Ç’thua?-– psherëtiu ai dhe u ul përsëri në gjunjë.
- Ngreu! - urdhëroi e ëma.
Erdhën të dy djemtë me pushkë. Hajrije Çeremi ende rrinte pas oxhakut dhe pinte kafen e njëmbëdhjetë.
- Selim, dhe ti Elez i vogël!.. - foli ajo dhe për një çast heshti.
Gjithë dhoma dukej sikur ishte pa frymë. Të tre djemtë druheshin të mbushnin kraharorët, si të kishin frikë se mos mbarohej ajri.
- Selim, dhe ti Elez i vogël! E dini se vëllai juaj, Shemja, ka vrarë kapedan Tahsin Haxhihajdarin, mikun e shtëpisë dhe të babait tuaj.
Të dy vetëm sa tundën kokat në heshtje.
- Ne do ta vrasim Shemen!.. - tha ajo.
Shemja u këput dhe ra në prehërin e s’ëmës. Qeleshja i shkau nga koka dhe flokët e tij prekën mjekrën e nënës. Ajo ndjeu erën e tyre, erën më të mirë dhe u gëlltit, se një lëng i nxehtë iu ngjit gjer në gojë. Por nuk lëvizi nga vendi. Rrinte drejt me vështrim nga muri i bardhë me kokën e të birit në prehër.
- Selim, merre këtë! - i tha djalit tjetër dhe ai e ngriti të vëllanë.
Hajrije Çeremi vuri duart në gjunjë dhe u ngrit me zor. Shtati i saj i lartë e mbushi odën. Dy cepat e shamisë dukeshin si dy krahët e një zogu të zi të madh gati për fluturim. Shkoi dhe ia hodhi krahun e trashë Elezit, që ishte zbehur dhe që dridhej i tëri.
- Je burrë, Elez! Burri nuk rritet lehtë! – tha ajo dhe u bëri me kokë të tre djemve të dilnin përjashta.

3.
Buzë përroit, nja dyqind metra larg shtëpisë, Hajrije Çeremi u bëri shenjë djemve të qëndronin. Pastaj i tha Shemes të shkonte pranë lisit me gungë, që nxinte mbi dëborën e porsarënë. Dy djemtë e tjerë, Selimi dhe Elezi i vogël, qëndronin pranë saj me pushkë në dorë.
- Për gjakun e kapedan Tahsin Haxhihajdarit! – tha ajo dhe ngriti dorën drejt Shemes.
Selimi me Elezin vështruan njëri-tjetrin me grykat e pushkëve të ulura mbi dëborë. E ëma përsëriti:
- Për gjakun e kapedan Tahsin Haxhihajdarit!..
Ndërkohë i biri i saj, Elezi i vogël, papritur e hodhi pushkën dhe ajo u fundos në dëborë. Mbeti vetëm një gjurmë e gjatë pushke. Pastaj mbuloi me të dy duart fytyrën dhe ia dha vrapit drejt shtëpisë, duke lëshuar ulërima pa kuptim. Hajrije Çeremi, për çudi, nuk ktheu kokën nga Elezi i vogël. Dukej sikur nuk kishte ndodhur asgjë, sikur të mos ishte fare një Elez. Ajo as djalit tjetër, Selimit, nuk ia hodhi vështrimin. Vetëm thirri me dorë e sy nga Shemja:
- Për gjakun e…
Atëherë Selimi ngriti pushkën. Mori shenjë mbi të vëllanë, Shemen. Pastaj e uli dhe ktheu kokën nga e ëma pa asnjë fjalë. E ëma nuk lëvizi nga vendi. Të tre qëndronin në heshtje: nëna, Selimi, Shemja. Nga larg vinin ulërimat e Elezit të vogël. Sakaq, Hajrije Çeremi hodhi një hap të gjatë mbi dëborë drejt Selimit. Pastaj shtriu dorën nga ai, duke i kërkuar pushkën. Selimi u drodh i tëri. Nofulla e tij e poshtme u shtrembërua dhe thirri:
- Joooo!
Kjo ishte një "jo" shpelle, nga ato që tremben lakuriqtë e natës, kur oshtijnë në faqet e guvës. Dhe pas "jo"-së plot llahtarë, Selimi i mori të gjitha vetë përsipër. Nuk donte t’ia linte barrën e rëndë nënës. E ngriti pushkën. Shënoi dhe u drodh kur i vëllai ra me kurriz mbi dëborë. Nga dora e madhe i shpëtoi pushka dhe i ra mbi dëborë, edhe ajo e vrarë. "U vra" – tha ai me vete. Dhe as vetë nuk e kuptoi se kush u vra, i vëllai apo pushka. Mandej ktheu krahët dhe iku duke u lëkundur mbi këmbët e gjata.
Hajrije Çeremi vazhdonte të qëndronte me vështrim nga Shemja i shtrirë në mes të dëborës. Pastaj ajo u ul mbi dëborën e butë fillikate. Zuri të dy faqet me duar dhe e përhumbur i hodhi sytë nga i biri i shtrirë. Era fërshëllente dhe ia ngrinte dy cepat e shamisë së zezë. Mbi fytyrën e verdhë të të birit përhapej hiri i dëborës.

(1984)