Ministri që hartoi rregulloret dhe bëri paradën e parë ushtarake në Shqipëri...

Ministri që hartoi rregulloret dhe bëri paradën e parë ushtarake në Shqipëri...

Selahudin Shkoza - Ministri Reformator.

Kush ishte Selahudin Shkoza?

Selaudin Shkoza, sipas arkivave (Dosja në AQSH) ka lindur më 1867 në katundin Shkozë, në një fshat afër Zhurit, në një familje të Lumës, me tradita të njohura në trevë e më gjerë për mbrojtjen e çështjes kombëtare. Sipas dokumenteve arkivore, Islam Aga, stërgjysh i Selahudinit, si zejtar i njohur, herët u vendos me familje në qytetin e Prizrenit duke u njohur me mbiemrin Shkoza, emër i fshatit të tyre të lindjes. Pikërisht, në qytetin e vjetër shqiptar të Prizrenit, Selahudinit iu dha mundësia të edukohet me traditat e brezave, si dhe të marrë shkollimin e parë. (ASH. Publikuar në “Gazeta Shqiptare”, 7 prill 1921). Ishte një nxënës i shkëlqyer, me temperament dhe i zgjuar. Për këtë shkak kryen Gjimnazin Ushtarak të Manastirit, më 1886, pastaj Akademinë e Artilerisë në Stamboll. Më pas, për disa vite, vazhdon shkollimin ushtarak për shtabe e kalorësi, po në kryeqytetin turk. Kështu, në përfundim u diplomua si akademik për Këmbësori, Artileri dhe Kalorësi. Në ndihmë të aftësimit profesional të tij, është dhe fakti i zotërimit perfekt të disa gjuhëve të huaja, si turqisht, arabisht, frëngjisht, gjermanisht etj.


Karriera e ministrit Shkoza:

Selahudin Shkoza, si ushtarak madhor, sipas dokumenteve zyrtare të kohës, shërbeu fillimisht në Shtabin e Përgjithshëm, në Divizionin e Izmirit, përkatësisht Komandant i Divizionit Izmir-Ajvallëk. Ka shërbyer gjithashtu dhe në Dibër, Maqedoni, në Janinë, Prevezë, si dhe me detyra të larta në Selanik e Stamboll. Me ngjarjet e Revolucionit Xhonturk të vitit 1908, si kryengritës, Selahudini largohet nga ushtria dhe inkuadrohet në lëvizjen përparimtare, me bindje se me fitoren e rendit të ri do të gjente më mirë veten e tij dhe do të jepte më shumë në dobi të çështjes kombëtare. Kjo kohë, sipas dokumenteve zyrtare, është ndër periudhat më aktive të tij, në shërbim të kombit shqiptar. “…Në vjeshtë të vitit 1908, Selahudin Beu mori pjesë në Kongresin e Manastirit, përkrah figurave të shquara kombëtare, si At Gjergj Fishta, Mit’hat Frashëri, Luigj Gurakuqi, Ndre Mjeda etj., të cilët venduan Alfabetin e Gjuhës Shqipe, si akti më madhor i bashkimit dhe unitetit kombëtar shqiptar. Po atë vit, për vendosmërinë dhe përgatitjen e tij intelektuale, Selaudini zgjidhet Nënkryetar i Klubit të Bashkimit që u formua në Manastir”. ( ASH, cituar më sipër)

Çfarë futi në Ushtrinë Shqiptare ministri Shkoza?

Nga dokumente të kohës, pohohet se Selahudin Shkoza, është hartuesi i Ligjeve Bazë për dikasterin që drejtonte, të cilat u miratuan nga Këshilli i Lartë i Senatit Shqiptar për Rregullimin e Ushtrisë Kombëtare, si: Ligji për Depolitizimin e Ushtrisë”, mbi “Dorëheqjen nga Ushtria”, mbi “Statusin e Aspirantëve”, “Status i ushtrimit të Oficerëve dhe i Rezervës”, “Statusi i jetimëve të familjeve të ushtarakëve”, “Detyrimi i përgjithshëm i shërbimit ushtarak 24-mujor”, etj.

Këto ligje të hartuara nga dora e një ushtaraku kompetent kanë shërbyer si dokumente normative në legjislacionin shqiptar, për një ushtri kombëtare moderne që i dha popullit shqiptar në breza, bindjen për ta konsideruar shërbimin ushtarak, në veçanti, ushtrinë në tërësi, si një nga detyrat e shenjta para Atdheut e kombit shqiptar. Shkoza, sipas dokumenteve të kohës, shërbeu në Ushtrinë Shqiptare jo vetëm si Ministër, por dhe si drejtues praktik në armën e Këmbësorisë, të Kavalerisë e sidomos në atë të Artilerisë, derisa doli në pension, e derisa vdiq në vitin 1930, duke lënë të publikuar e në zbatim mjaft manuale e udhëzime shumë të vlefshme për Artin Ushtarak.

Selahudin Shkoza njihet në historinë e Ushtrisë Shqiptare dhe si organizuesi e realizuesi i parë i së parës Paradë Ushtarake në vendin tonë, e cila u demonstrua me rastin e hapjes së Parlamentit Shqiptar më 25 prill 1921. Për këtë fakt, sipas dokumente të kohë, (ASH dhe P.P.Doçi, “Një jetë në shërbim të Atdheut”, faqe 23), ai mori përgëzimet nga Aqif Pashë Elbasani, Kryetar i Këshillit të Naltë të Senatit Shqiptar.

Ministri që hartoi rregulloret dhe bëri paradën e parë ushtarake në Shqipëri:

Në historiografinë ushtarake të Shqipërisë, ashtu si dhe Mehmet Pashë Dërralla, Ministri i parë i Luftës në qeverinë e Ismail Qemalit, edhe Selaudin Shkoza, i pari ministër Mbrojtje i Shqipërisë, që hartoi Rregulloret Ushtarake dhe zhvilloi të parën Paradë Ushtarake shqiptare, për dekada është lënë në “hije”. Edhe pse ai ishte ushtarak karriere, strategu ushtarak të cilit iu besua dhe kishte fituar Betejën e Çanakalasë, dhe i pari që futi rregullat bashkëkohore në ushtrinë e Shqipërisë, për shumë arsye, për shumë dekada, mbeti i harruar.

Disa nga Ministrat e Mbrojtjes se Republikes se Shqiperise:

Të gjithë ministrat e parë të Luftës të Shtetit Shqiptar, kanë qenë ushtarakë të mirëfilltë ne karriere, të arsimuar jo vetëm në Akademitë e Perandorisë Osmane, por dhe në ato të Perëndimit. Të gjithë, sipas dokumenteve zyrtare arkivore, kanë qenë me gradën e Gjeneralit, me përjashtim të Mustafa Maksutit, i cili, si Oficer Madhor, u bë ministër edhe për faktin se kishte qenë në një rend akademik me Qemal Ataturkun, themeluesin e Turqisë moderne.

Veç Mehmet Pashë Dërrallës, kanë bërë emër të nderuar si drejtues ushtarakë në krye të Mbrojtjes së vendit, figura të shquara si Ali Riza Kolonja i arsimuar në Akademinë e Shtabit në Gjermani dhe emëruar ministër i Mbrojtjes në qeverinë e Sulejman Delvinës, të dalë nga Kongresi i Lushnjës, më 1920, kohë në të cilën u vu në zbatim Ligji i Rekrutimit Ushtarak. Ali Riza Kolonja është pasuar nga Selahudin Shkoza nga Luma, ndërkohë që pas tij, Ahmet Zogu, mbajti si ministër të Mbrojtjes Kombëtare (kështu e mori emrin kjo ministri në kohën e Zogut), gjeneralin Xhemal Aranitasi. Aranitasi qe në krye të Mbrojtjes deri më 7 prill 1939.

Drejtues i luftës në Çanakala:

Beteja e Çanakalasë, një ndër më të mëdhatë e të njohurat e kohës, sipas dokumenteve zyrtare të kohës, ka pasur si prijës ushtarakun shqiptar Selahudin Shkoza. Sipas dokumenteve arkivore turke, këtij heroi e strategu ushtarak iu besua drejtimi i betejës. Për drejtimin dhe fitoren në këtë betejë të rëndësishme të kohës, Selahudin Shkoza mori vlerësimin zyrtar e atë popullor. Ja motivacioni i shkëputur nga arkivat, sjellë në shqip nga studiuesi V.Kasapi: “Këtu ia zbardhi faqen vendit, tue u diftue trim e guximtar e aq më tepër, i aftë ndër arte militare, sidomos kur bombardohej Jeni-Kalaja (Çanakalaja) prej flotës angleze, duke i dhënë fitoren ushtrisë turke”. (Arkiva Turke, nga libri i V.Kasapit “Figura të shquara ushtarake të Kombit Shqiptar”, Tiranë, 1998, faqe 182).

Në detyrën e Ministrit të Mbrojtjes:

Situata në Shqipëri, bën që Gjeneral Shkoza e ushtarakë të tjerë shqiptarë, të braktisin njësitë turke e t’i përgjigjen mbrojtjes e interesave të atdheut. Ja një fakt nga dokumentet arkivore: “Më 1921, sipas dokumenteve zyrtare të kohës, Selahudin Shkoza, me një grup prej 250 ushtarakësh shqiptar, iu përgjigj ftesës së Qeverisë Shqiptare dhe porosisë së Mustafa Qemal Ataturkut dhe u riatdhesua në Shqipëri”. (Nexhip P.Alpan, N.Kaçi, “Shqiptarët në Perandorinë Osmane”, Tiranë 1977, faqe 181).

I ftuar të drejtojë qeverinë shqiptare, në janar 1921, ai pranoi detyrën e Ministrit të Luftës, në përbërje të qeverisë së Iljaz Bej Vrionit. Vlerësimi zyrtar i kohës është se nga burra shteti si Shkoza e ka zanafillën baza e një ushtrie të rregullt. “Ky qe një fat i posaçëm që menjëherë, në fillim, një burrë aq i vlefshëm si Selahudin Shkoza mori përsipër Ministrinë e Luftës. Ai krijoi themelet e ushtrisë së atëhershme. (ASH, “Shqipëria më 1937”, Tiranë, 1938). Atë kohë, por veçanërisht më vonë, ai njihet me cilësorin si “Ministër Reformator”, si ideatori dhe organizatori reformues i mirëfilltë i Ushtrisë Kombëtare gjatë kohës që ishte ministër i Luftës.

Disa vlerësime për Shkozën:

Sipas dokumenteve arkivore e konfirmimit të specialistëve ushtarakë, Shkoza ka një meritë të veçantë për përgatitjen e Shtabeve. Ai, si ushtarak i kompletuar, me njohuritë më moderne të organizimit ushtarak, i kushtoi një vëmendje kryesore ndërtimit të Shtabit të Përgjithshëm e atyre të njësive vartëse. Gjithashtu, krahas vendosjes së detyrimit ushtarak 24-mujor për të gjithë shtetasit e aftë, pa dallim, një rëndësi të veçantë i kushtoi përgatitjes dhe jetesës së ushtarakut.

…Siç dihet, në vitet 1920-1924, për rrethanë të njohura, u ndërtuan disa kabinete, por puna e programet e Shkozës si reformator mbetën të pacenuara. Ja një vlerësim: “Në tërë pikëpamjet është vetëm një ushtarak me disiplinë, me kapacitet, me energji, i drejtë dhe tepër dëshiron që një ligj sa më radikaliment është të shtie një rregull të re n’ushtrinë shqiptare”. (Gazeta “Shqipëria e re”, Nr.29, Dt. 20.04.1921).

Kjo u konfirmua dhe nga vlerësimi i Kolonelit të Shtatmadhorisë Austriake, i ftuar nga Ahmet Zogu, më 1920, si organizator dhe Inspektor në Ushtrinë Kombëtare Shqiptare, V.Myrdacz, i cili nuk gjeti shkak për të ndryshuar veprën modelare të Shkozës, “...por vetëm me e përmirësue atë dhe me e zhvillue (zbatue)”. (ASH, “Shqipëria më 1937, f.93)

Selahudin Shkoza, dhe pse ai ishte ushtarak karriere, strategu ushtarak të cilit iu besua dhe kishte fituar Betejën e Çanakalasë, dhe i pari që futi rregullat bashkëkohore në ushtrinë e Shqipërisë, për shumë arsye, për shumë dekada, mbeti i harruar.

Selahudin Shkoza mori vlerësimin zyrtar e atë popullor. Ja motivacioni i shkëputur nga arkivat,: “Këtu ia zbardhi faqen vendit, tue u diftue trim e guximtar e aq më tepër, i aftë ndër arte militare, sidomos kur bombardohej Jeni-Kalaja (Çanakalaja) prej flotës angleze, duke i dhënë fitoren ushtrisë turke”.