Hipnoza.

Hipnoza
Hipnoza është një gjendje e ndryshuar e ndërgjegjes që karakterizohet nga një sugjestionshmëri e lartë. Hipnoza ka të bëjë me krijimin e një gjendje ëndërrore te njerrëzit nëpërmjet përdorimit të sugjestionit gojor. Hipnoza dikur mendohej se qe një formë e fjetjes(fjala hipnoz vjen nga fjala greke për "gjumë"), por prova të kohëve të fundit nga eksperimente me EEG tregojnë se modeli i valës trunore të personit të hipnotizuar është i ngjashëm me tipe të ndryshme të gjendjes së zgjimit dhe jo të gjumit. Duhet përmendur se jo të gjithë e konsiderojnë hipnozën si një gjendje të ndryshuar të ndërgjegjes, disa sugjerojnë se ajo është thjesht një gjendje normale në të cilën personi është jashtë mase i motivuar për të vepruar në përputhje me kërkesat e të tjerëve.

Nga fundi i shekullit XVIII, një mjek nga Vjena, Franz Anton Mesmer, demostroi një teknikë të quajtur magnetizmi trupor, në të cilën në një vaskë uji, shufra të magnetizuara prodhonin rrymë elektrike që jepte goditje krize te pacientët. Mesmerismi më vonë u bë i njohur si hipnotizëm meqë theksi u kalua te krijimi i një gjendjeje të ndryshuar të ndërgjegjes nëpërmjet sugjestionit gojor. Nga fundi i shekullit XIX, mjeku francez Jean Charcot mendonte se, hipnoza ishte një mënyrë për t'i ndihmuar njerëzit që të shtendoseshin. Zigmund Froidi e shfrytëzoi hipnozën si një mënyrë për të analizuar mëndjen e pandërgjegjshme (rruga tjetër ishte nëpërmjet ëndërrave). Sidoqoftë,ai arriti në përfundimin se hipnoza nuk ishte aq e efektshme sa metoda të tjera dhe kështu e braktisi përdorimin e saj....

Përdorimet e Hipnozës.

Hipnoza është përdorur për një shumëllojshmëri qëllimesh, siç janë kontrolli i dhimbjeve, ndryshimi i sjelljes,përmirësimi i kujtesës dhe modifikimi i perceptimit. Në shekullin XIX hipnoza përdorej si anastezi për pacientët që operoheshin, por me daljen e drogave anastesike hipnoza nuk u përdor më për këtë qëllim. Ajo është përdorur me sukses për të pakësuar dhimbjet gjatë lindjes, hipnoza e lejon individin ta ndajë ndërgjegjen në dy nivele dhe se në hipnozë, dhimbja nuk përjetohet në një nivel të ndërgjegjshëm të vetëdijes.

Hipnoza është përdorur gjithashtu për të ndihmuar individët që të kujtojnë ngjarjet e shkuara. Psikologët kanë hipnotizuar dëshmitarë për ti ndihmuar ata që të kujtojnë detajet e një krimi. Në disa raste dëshmitari trillon informacion (ose ndikohet nga sugjestionimet e hipnotizuesit), ndërsa në raste tjera kkjo procdurë ka siguruar informacion me vlerë. Një studim i kohëve të fundit zbulonte se, personat e hipnotizuar ishin në gjendje të kujtonin një numër shumë më të madh fotografish, që u ishin treguar një javë më parë, sesa personat që nuk u hipnotizuan. Në një teknikë të diskutueshme të quajtur prapavajtje moshore hipnotike, një individi të hipnotizuar i kërkohet të kujtojë informacion rreth ngjarjesh të ndodhura në një datë shumë më të hershme(p.sh., gjatë fëmijërisë). Ndonëse ky përdorim i hipnozës nuk jep gjithmonë efekte pozitive, kjo gjendje e ndryshuar e ndërgjegjes vazhdon të zgjoje interesin e psikologëve.
Hipnoza i është e njohur njerëzimit që në kohët më të lashta dhe është shfrytëzuar zakonisht për qëllime fetare e mjekësore. Me të është marrë vetëm një grup mjaft i vogël njerëzish, që zakonisht ishin udhëheqës fetarë.

Shkrimet e ruajtura na popujt e lashtë, që jetonin rreth lumejve Efurat dhe Tigër, tregojnë se populli më i vjetër, i njohur për kulturë në botë, sumerët, qysh 4000 vjetë para e.r. e kanë njohur hipnozën dhe janë shërbyer me të.

Në Indi, në Asiri dhe në vende tjera të Lindjës së Largët, hipnoza përdorej kryesisht për të rritur rolin e fesë në masat e gjëra të popullit. Si klerik pranohej vetëm ai që zotëronte në mënyrë të mjaftueshme hipnozën. Gjatë ceremonive fetare, predikuesi e fesë, duke folë, kryenin veprime të çuditshme me anë të duarve, bërtisnin kur lexonin "librat e shenjtë", dhe në këtë mënyrë arrinin të sugjestiononin dëgjuesit, apo edhe të hipnotizonin ndonjërin nga ata, i cili pastaj kthehej në një kukull që u nënshtrohej verbërisht urdhërave të klerikut. Të tjerët mund të humbisnin zërin, t'u paralizoheshin këmbët etj. Ngjarje të tilla, natyrisht, i çudisnin të gjithë, sidomos ata që hipnotizoheshin. Në këtë mënyrë përhapej dhe forcohej bindja në masat e gjëra të popullit se klerikët ishin të pajisur me forca të mbinatyrshme.

Në Egjiptin e vjetër gjithashtu është përdorur hipnoza si metodë terapeutike. Në papirusin e vjetër 3000 vjetë p.e.r., i ashtuquajturi "papirusi i Ebersonit", janë përshkruar metoda, me të cilat janë shëruar njerëzit, e që s'janë gjë tjetër, pos metoda të hipnozës.

Edhe grekët e vjetër e kanë njohur hipnozën si "gjumë të faltorës". Ata, të cilët shkonin për t'u shëruar (fjetur) në faltore, duhej të përgatiteshin nëpërmjet dietave dhe ritualeve të ndryshme, për t'u arritur gjumi hipnotik. Atëherë klerikët u afroheshin dhe u pëshpërisnin atyre sugjetionet e caktuara.

Ndikimi i një individi mbi tjetrin dhe vënia në gjumë për qëllime mjekuese, njihej edhe nga popujt antikë. Shkrimtarët romakë, Marceli, Apuleu dhe Plauti njihnin metoda për të vënë në gjumë njerëzit, veçanërisht metodën me anë të prekjes së trupit me duar, e shoqëruar kjo edhe me lutje e fjalë magjike.

Në fund të shekulit XVIII u bënë përpjekjet e para për të shpjeguar natyrën e hipnozës. F. Mesmeri (1734-1815) sjell deri te njohuritë e reja, se për paraqitjen e kësaj dukurie nuk nevojitet kurrfarë magnetizëm qiellor ose mineral, por është e mjaftueshme vetëm një pjesë e veprimit "fluid" për "magnetizimin" e të sëmurit, që e quajti "magentizmus animalus" (magnetizëm shtazor). Në fillim "fluidin" e vet, Mesmeri, e përcillte tek i sëmuri nëpërmjet duarve, por më vonë ai e ndryshoi këtë metodë. Në një bazen me "lëng të magnetizuar" shfaqeshin disa shufra të metalta, të cilat pacientët duhej t'i kapnin me duar, e nëpërmjet atyre shufrave të kalonte "rryma magnetike" deri tek ata. Sigurisht që ky ishte autosugjestion, si rrjedhim nga pritjet e ndera, e që formonte te pacienti krizën e pritur të shërimit. Edhe pse Mesmeri filloi nga parashikimet e gabuara, megjithatë dha nismën që në fushën ndërkombëtare të dijes të shqyrtohet hipnoza. Me atë edhe u bë avangardist i psikologjisë moderne.

Zhvillim të mëtejmë hipnozës i dha mjeku i syve, J. Braid (1795-1860) nga Anglia. Ai për seancat e veta i shfyrtëzonte: gruan, një shok dhe shërbëtoren. U befasua kur arriti që të gjithë t'i qesë në gjumë hipnotikë duke ua mbajtur para sysh një kopsë që shkëlqente. Nga puna e vet, si kirurg i syve, e dinte se fiksimi i gjatë i ndonjë objekti që shkëlqen, provokon lodhjen e syve dhe pacientin e bie deri te gjumi. Atë gjumë ai e quajti HIPNOZË.

Zhvillim të posaçëm hipnoza mori pas botimi të librit "Hipnoza dhe sugjetioni" nga autori K. Hol më 1933. Atëherë filluan, posaçërisht në Angli dhe Amerikë, kërkime të shumta eksperimentale dhe klinike, të cilat u munduan që, më në fund, të sqarojnë fenomenin e hipnozës dhe të tregojnë rëndësinë e saj. Në vitin 1955, Shoqata britanike "British Medikal Association" paraqet fakte për dobinë e hipnozës në shërimin e psikoneurozave si dhe mundësinë a aplikimit të saj në fushën e anastezisë, për lirimin nga dhembjet gjatë intervenimeve kirurgjike etj. Tre vjet më pas, Shoqata për sëmundje mentale e Shoqërisë amerikane vendosi që instruksionet nga hipnoza të përfshihen në të gjitha shkollat mjekësore si dhe në qendrat tjera postdiplomatike mjekësore.
Është vështir të jepet definicion i saktë për hipnozën. Teori të plotë për hipnozën, në kuptimin e definimit të plotfuqishëm, edhe sot e kësaj dite nuk kemi. Fjala hipnozë (hypnos) rrjedh nga greqishtja, që do të thotë "gjumë". Mund të thuhet se hipnoza është gjendje kaluese e kujdesit të zvogëluar të pacientit, gjendje në të cilën mund të shfaqen paraqitje të ndryshme nga vetja ose të provokuara nga rrethi i jashtëm. Gjendja hipnotike është përafërsisht e njëjtë me gjumin, sepse korja e trurit të madhë, gjatë ëndërrimit, gjendet në gjendje inhibicioni. Por kërkuesit, megjithatë, e kanë konstatuar se shkalla e përhapjes së inhibiconit si dhe shkalla e intensitetit të tij është shumë më e vogël te gjumi hipnotik. Inhibicioni që krijohet gjatë hipnozës nuk përhapet në mënyrë difuze nëpër koren e trurit të madhë, por vetëm nëpër zona të caktuara të kores, ashtu që në mes zonave që janë të përfshira nga inhibicioni ekzistojnë edhe zona me ngacmime normale.

Kërkuesit gjithashtu kanë konstatuar se në mes gjendjes së fjetur dhe asaj të zgjuar ekziston një lloj "gjysmë vetëdije". Në atë gjendje funksionet trupore janë të zvogëluara, ndërsa ato shpirtërore janë më aktive. Në gjumin hipnotik, i hipnotizuari nuk humb kontaktin me botën e jashtme, gjë që ndodh gjatë gjumit normal, por ato kontakte i zhvillon nëpërmjet hipnotizuesit. Gjatë kohës së gjumit normal, ritmi i rrymave aksionale në koren e trurit të madh, ndryshohet shpejt; alfa-valët humbin plotësisht; ndërsa te gjumi hipnotik ritmi ndryshohet ngadalë dhe alfa-valët nuk humbin plotësisht. Në gjumin normal pacienti nuk e pranon përshtypjen e jashtme, ndërsa gjatë gjumit hipnotik dëgjon edhe pëshpërimat më të vogla. Në gjumin normal aktivitetet mentale janë të spostuara, ndërsa gjatë gjumit hipnotik ato janë të gjallëruara.

Hipnoza ndikon thellë në gjithë organizmin. Në gjendje hipnotike mund të shpejtohet apo ngadalsohet pulsi, frymëmarrja; gjithashtu mund të ndikohet në ndryshimin e materies: djerësitje, urinim, kollitje, vjellje, hiperstezi, hipertenzi, kriptomenzi, amnezi etj. Për këtë hipnoza edhe përdoret me sukses për shërimin e shumë sëmundjeve psikike dhe të sëmundjeve organike, të cilat janë të lidhura me Probleme psikike (sëmundjet psikosomatike), siç janë: të thatit në zorrë, lukth, shprehitë negative përgjithësisht, urinimi i pakontrolluar etj.

Në obstetrikë, hipnoza ndihmon në lindje pa dhembje: në stomatologji dhe kirurgji për largimin e frikës nag intervenimet. Gjithashtu, hipnoza me shumë sukses përdoret edhe në shërimin e alkoolizmit, duhanit, narkomanisë etj.

Gjatë gjendjës hipnotike, mediumit mund t'i sugjerohen edhe sugjestione të rrejshme për secilën shqisë veç e veç, qoftë në palnin pozitiv apo në atë negativ. Mediumi mund të ndiejë, dëgjojë ose të shohë gjithçka që i sugjerohet (edhe nëse ato janë jashtë realitetit); si dhe të mos ndiejë, dëgjojë ose sheh atë që objektivisht ekziston. Pastaj mund të provokohen gjendje të ndryshme shpirtërore, si gëzimi, hidhërimi, dashuria, xhelozia etj.; pokështu mund t'i imponohet kryerja e cilitdo aktivitet, të cilin i hipnotizuari e ka kryer dikur ose e kryen tani ose vetëm e ka parë se si të tjerët e kanë kryer, gjë të cilën e shfrytëzojnë rendom hipnotizues profesional nëpër senca (shfaqje) të ndryshme.

Përveç kësaj, në gjendje të thellë hipnotike mund të krijohet i ashtuquajturi "regresim i kohës" ose "kthim në të kaluarën", në të cilën mediumi kthehet në cilëndo periudhë të jetës, sillet si në atë kohë dhe i kujtohen detajisht të gjitha ndodhitë. Me rëndësi është gjithashtu fakti që personi i hipnotizuar gjendet plotësisht nën pushtetin e hipnotizuesit. Pasi që sugjestibiliteti në atë gjendje është mjaftë i rritur, ndërsa censura e logjikës njëkohësisht tejet e zvogëluar (në minimum, personit të hipnotizuar mund t'i sugjerohen, jo vetëm ndjeshmëri të ndryshme dhe mashtrime të shqisave, por edhe të kryej Probleme mjaft të ndërlikura dhe atë, jo vetëm gjatë gjendjes hipnotike, por edhe pas zgjimit nga ajo. ( Kjo quhet sugjetion posthipnotik ose posthipnozë dhe mund të veprojë me vite të tëra, që mundëson keqpërdorimin e hipnozës për qëllime të ndryshme, si: vjedhje, mashtrime e deri në vrasje; gjithashtu mundëson kepqërdorimin e hipnozës në luftëra të ndryshme, për propagandë ekonomike si dhe për qëllime politike).
Sot ekzistojnë mënyra të ndryshme për të hipnotizuar, prej atyre klasike e deri te substancat kimike. Dihet se të gjithë njerëzit nuk i nënshtrohen njëlloj sugjestionit, pra edhe hipnozës. Gjithashtu, secila hipnozë nuk është e njëjtë. Përveç njerëzve, hipnozës i nënshtrohen edhe shtazët e disa prej tyre arrijnë t'i hipnotizojnë edhe të tjerat. P.sh. gjarpëri vetëm me një shikim hipnotizon bretkosën, e cila i afrohet ngadalë atij, sakaq ai e pret me kokë të ngritur lartë 10-15 cm. mbi tokë. Kur afrohet në distancë të mjaftueshme, me një lëvizje të shpejtë e kapë për kokë. Ose huti, i cili gjithashtu me shikim hipnotizon zogjët, të cilët sillen rreth tij, duke cicërruar, derisa njëri ndahet nga turma dhe hyn në kthetrat e tij...

Hipnoza ndahet në tri shkallë:

Hipnoza e lehtë: që nënkupton relaksim deri sa vetëdija është ende e zgjuar, por mediumi i pranon sugjestionet e hipnotizuesit.

Hipnoza e mesme: kjo fazë vjen pas hipnozës së lehtë, relaksimi është më i thellë, vetëdija është ende aktive, ndërsa mediumi i pranon dhe i kryen të gjitha sugjestionet, por që nuk bien në kundërshtim total me strukturën e personalitetit të tij.

Hipnoza e thellë: këtu relaksimi është absolut, vetëdija është e kyqur dhe mediumi i kryen dhe sugjestionet e palogjikshme, të cilat ia parashtron hipnotizuesi. Në këtë gjendje të thellë hipnotike mund të arrihet edhe shtangimi i plotë i muskujve (katalepsia), humbja e plotë e dhembjeve (anastezia), humbja totale e ndjeshmërisë (analgezia) etj. Në këtë gjendje, te mediumi janë të pranishme edhe mashtrimet pozitive ose negative si dhe është i mundshëm regresimi.

Procesi i hipnotizimit zhvillohet në shumë mënyra dhe kalon nëpër disa faza. Qoftë kur hipnoza induktohet në ordinancë, qoftë në shoqëri private, themelorja është të zgjojmë interesimin dhe të krijojmë atmosferë disponuese, duke biseduar për anët pozitive dhe efektet e këndshme të hipnozës. Së pari më mediumin bëhet biseda hyrse për të larguar nga ai çdo premisë droje apo frike, e pastaj zhvillohen testet e sugjestibilitetit. Pas testeve të sugjestibilitetit fillon induktimi i hipnozës. Për induktimin e gjendjës hipnotike përdorën metoda të shumta si: ledhatimi mesmerik, teknika e levitimit, rënia e duarve, teknika e numërimit, teknika plakebo, teknika me lavjerrës etj. Por në qoftë se këto metoda nuk japin rezultat, atëherë kemi edhe metodat ndihmës si: metodën elektrike, biofetbekun ose substancat kimike
Duke ditur se hipnoza është një ndër faktorët më bindës për ekzistimin e motiveve të pavetëdijshme dhe ndikimeve të tyre në sjelljet e njerëzve, është e mundur që nëpërmjet sugjestioneve hipnotike të zbulohen dhe të shqyrtohen motivet më të thella të sjelljeve të njerëzve, të korigjohen, ndryshohen ose çrrënjosen shprehit e personalitetit dhe kështu, në vend të tyre, të regjistrohen të tjera.

Me përdorimin e suksesshëm të narkoanalizës në mjekësinë legale për hipnotizim, në rrethet policore, u shtua interesimi për hipnozën dhe filloi aplikimi i saj si mjet shumë efikas për zbulimin e së vërtetës dhe u quajtë "serumi i së vërtetës". Duke hipnotizuar personat, në të cilët dyshohej se kanë kryer akte kriminale ose amorale (me anë të substancave kimike dhe pa dëshirën e tyre), inspektorët merrnin informata të sakta për krimet e kryera, pa përdorur dhunën.

Edhe pse në vitin 1945 një asociacion francez bëri protestë të rreptë, duke thënë se është e papranueshme ndërprerja e vullnetit të lirë të një personi me ndihmën e substancave kimike, sepse shkatërrimi i integritetit moral të individit mund të sjell gjer te keqpërdorimet tjera të ardhshme, kjo metodë merr përmasa gjithnjë e më të gjëra dhe gjithnjë e më të rrezikshme.

Te hipnoza me ndihmën e medikamenteve, në vend të futjes në hipnozë në mënyrë normale, përdorën narkotikë të përshtatshëm, të cilët jepen në doza të vogla, ashtu që nuk provokojnë narkozë por vetëm relaksim. Qëllimi është që vetëdija të ngushtohet e më këtë manipulim të arrihet deri te gjendja që i përngjan hipnozës.

Për këtë drejtim, interesim të posaçëm tregoi sidomos policia, e në veçanti ajo e shtetve socialiste, ku hipnozën medikamentale e aplikoi tek të burgosurit politik për t'i nxjerrë informacionet e duhura dhe për ta bërë thyerjen e moralit të tyre. Metoda të këtilla jashtëligjore dhe antinjerëzore u përdorën në BRSS, Kinë, Haiti... si dhe në ish Jugosllavi.

Dr. M. Ormantar, anëtarë i Institutit të Filadelfisë, u muar shumë me zbatimin e hipnozës për çështje të armatës; p.sh. me anë të hipnozës forconte imunitetin e ushtarëve që të mund të përballonin dhembjet, mundimet, izolimet, sëmundjet etj. Rëndësi më të madhe i kushtoi mënyrës se si t'i hipnotizonte ushtarët dhe, në gjendje të thellë hipnotike, t'u jepte detyra të rëndësishme të përcjella me amnezi totale. Njëkohësisht u jepte shifrën, me të cilën mund të hipnotizoheshin dhe mund t'i pranonin detyrat vetëm nga personat e posaçëm. Supozohet se të gjithë funksionarët e lartë ushtarak në SHBA dhe të paktit NATO, që janë të njohur me materiale me rëndësi shumë të madhe politike dhe ushtarake, kalojnë nëpër procesin e indokrinimit për neutarlizimin e efektit.

Dhe në bazë të gjithë kësaj, lind pyetja: A është e mundur që me anë të hipnozës të detyrohen njerëzit që të kryejnë veprime që janë në kundërshtim me besimin, moralin, etikën dhe traditën religjioze të tyre?...