Frymėmarrja dhe vapa verore
nė qytetet tona :
ZHURMĖ
ĒMENDURIE
Vapa tropikale, mungesa e ujit dhe
ndotja e ajrit
Kriza
e thellė ekonomike, papunėsia , varfėria deri nė skajshmėri
, janė vetėm disa nga segmentet e jetės , me tė cilat
pėrballet popullata jonė nė pėrditshmėri dhe dekada , segmente
kėto qė e ngufasin frymėmarrjen dhe i ngushtojnė kanalet e mbijetesės
prej asaj qė mund tė quhet jetė normale .
Kur
kėtyre segmenteve tė jetės t i shtohen edhe reduktimet enorme
tė rrymės elektrike , mungesa dhe reduktimet e pakontrolluara tė
ujit tė pijshėm , ndotja e ajrit dhe ambientit qė nxitet nga shumė
faktorė , temperaturat e larta tė vapės tropikale , atėherė na
del njė rezultat i mbijetesės sė dhunshme nė kėtė botė !
Tė
gjitha kėtyre segmenteve qė ngufasin frymėmarrjen tonė normale ,
sidomos gjatė sezonit tė pushimeve verore , po i ndihmojnė mė tė
gjithė mekanizmat e mundshme edhe organizimet e dasmave dhe ahengjeve
tė ndryshme familjare .
Edhe
pse jemi nė shekullin e 21-tė, tė Epokės sė Re, si duket
, mentaliteti i vjetėr ende frymon mbi nėn-qiellin tonė , ku as se
si nuk mund tė lirohemi nga disa doke dhe zakone , tė cilat nuk kundėrmojnė
asgjė mė tepėr se sa njė primitivizėm klasik .
Nė
shumė veprime tona tė pėrditshme , sikur jemi tė
prirė qė tė bėhemi kopje e tretė e shablloneve
tė vjetra . Shembull mė tipik i kopjeve tė kėtilla , janė
dasmat dhe ahengjet tona popullore , tė cilat shumė kush mundohet
ti organizojė nė stilin: Alla Selman Lita dhe t i kopjojė
skenarėt e asaj dasme tė pėrgjakshme tė asaj kohe !
Pėr
derisa dikur dasmori Selman Lita, i kishte ftuar nė dasmėn e djemve
tė tij, hiq mė pak se 300 krushq , tė cilėt do tė shkonin nė dasmė
me kuaj e atllarė sot , imituesit e tij, nė vend tė 300 kuajve
dhe atllarėve, do t i ftojnė nė dasmė 300 vetura dhe 300
shoferė tė tyre !
Derisa
Selman Lita , i kishte angazhuar atėherė tri palė surle e tupanė
pėr argėtimin e dasmorėve tė tij, sot imituesit e tij, do
ti angazhojnė nga tri palė grupe e orkestrina popullore: surle
e tupanė, rapsodė popullor , defatore dhe solistė me orkestra
tė muzikės popullore .
Me
rastin e nisjes sė dasmorėve pėr marrjen e nuses , nė dasmėn e
Selman Litės , krushqve iu printe vetėm njė bajraktar me njė flamur
kombėtar, ndėrsa nė dasmat e sotme, nė ballė tė kolonės sė dasmorėve
mund t i shohim edhe nga dy e tre flamurė... ?!
Derisa
nė dasmėn e djemve tė Selman Litės, radhiteshin nė kolonėn e dasmorėve
300 krushq , tė cilėt bėnin gara e lojėra gjatė rrugės me kuajt
dhe atllarėt e tyre sot , dasmorėt e modernizuar dhe tė
motorizuar , bėjnė gara e lojėra tė rrezikshme, duke i ngarė
veturat, duke bėrė gara se cili do tė zhvillojė shpejtėsi mė tė
madhe dhe duke e tejkaluar njėri tjetrin , pa e llogaritur rrezikun
e mundshėm, incidentet e ndryshme dhe bllokadat totale tė cilat ua
bėjnė tė tjerėve, si nė rrugėt lokale, ashtu edhe nėpėr rrugėt
dhe sheshet e qytetit!
Pėr
dallim tė krushqve tė Selman Litės, tė cilėt shkonin
pėrgjatė rrugės pėr ta marrė nusen , duke gjuajtur nė shenj me
armė tė zjarrta, sot dasmorėt e kėsaj kopje do tė shtinė me armė
zjarri nėpėr rrugė e sheshe tė qytetit dhe do tė gjuajnė shenjė
nėpėr odat, apo tavanet e kafeneve dhe restoranteve ku organizohen
dasmat !
Derisa
nė dasmėn e djemve tė Selman Litės, gjatė rrugės
deri tek marrja e nuses dhe anasjelltas , kėndonin burrat dasmorė
me kėngė pėr krye krahu , sot nė vend tė burrave kėndojnė gratė
dhe vajzat e azdisura , tė cilat pa fije turpi , rrezikojnė qė tė
hipin mbi dritare dhe karoseri tė veturave, tė kėndojnė e tė ēirren
me zėra trishtues dhe t iu mėshojnė defeve pėr mbulojash tė
veturave , pa e llogaritur rrezikun nė komunikacion, pa e llogaritur
shkeljen e rendit dhe ligjit pėr komunikacion dhe pa e llogaritur zhurmėn
e pa kontrolluar deri nė ēmenduri !
Zhurmės
sė vajzave kėngėtare me defe , iu bashkėngjiten edhe zhurmat
e tupanėve dhe surleve tė cilat nuk kanė tė ndalur mbi rimorkiot
e kamionetave , kombi-busėve, apo tė traktorėve speciale, ku krahas
zhurmės sė tyre janė tė vendosur edhe altoparlantė tė fuqishėm,
tė cilėt transmetojnė dhe reklamojnė incizimet e kėtyre instrumentistėve
popullor !
Kur
tė gjitha kėtyre zhurmave dhe ulėrimave tiu shtohen edhe zhurmat
e sirenave tė 300 veturave, tė cilat nuk pushojnė asnjėherė sė
rėni qė nga nisja pėr rrugė e deri tek kthimi i tyre, atėherė
mund tė merrni me mend se ēfarė kaosi bėhet nė rrugė, nė qytet
e nė sheshe, sa duhet mbyllur veshėt me pambuk pėr ti shpėtuar
shurdhimit fatal !
Kur
tė kihet parasysh fakti se gjatė sezonit tė pushimeve
verore , organizohen aq shumė dasma, sa kolonat e dasmorėve
nuk kanė tė ndalur duke defiluar para dhe pas dite nėpėr rrugėt
dhe sheshet e qytetit, ku defilojnė me dhjetėra dasma e me qindra
e mijėra dasmorė, me qindra e mijėra vetura, me qindra e mijėra
sirena, defe, surle e tupanė, atėherė tėrė kjo zhurmė do tė kalonte
nė njė ēmenduri shfrenimi !
Nė
kėso rastesh, ēdo turist i huaj i cili do tė ndodhet rastėsisht
mysafir tek ne, do tė pėrfitonte pėrshtypjen se ky popull po jetuaka
vetėm me dasma e ahengje, me lukse tė mėdha dhe se kėtu nuk mund
tė bėhet fjalė pėr papunėsinė dhe varfėrinė?!
Bllokimit
total tė rrugėve dhe shesheve nėpėr qytetet tona, nga ana e
dasmorėve, shpeshherė i shtohen edhe kortezhet apo funeralet e njerėzve
tė vdekur, tė cilėt hasin nė pengesa dhe rezistenca serioze pėr
tė arritur me kohė deri tek varrezat e qytetit dhe pėr ta varrosur
me kohė tė vdekurin !
Ndėrkaq,
zhurmave tė mėdha tė kolonave tė dasmorėve, sirenave
tė veturave, defeve, tupanėve dhe surleve iu bashkėngjitėn
edhe sirenat alarmuese tė zjarrfikėsve , tė policisė
dhe tė veturave tė emergjencės . Atėherė, shkaktohet
njė kakofoni aq e madhe e zėrave, alarmeve, sirenave, ahengut...
sa mė nuk dihet as se ēfarė ėshtė duke ndodhur nėpėr qytet?!
Nė
anėn tjetėr, qytetarėve kalimtarė tė rastit ua shurdhojnė
veshėt zhurmat e gjeneratorėve tė cilėt e zėvendėsojnė
mungesėn e rrymės elektrike , duke ua ngulfatur edhe frymėmarrjen
nga lirimi i gazrave tė derivateve tė naftės !
Zhurmės
sė ēmendurisė nėpėr qytetet tona , i bashkėngjiten edhe
dhjetėra altoparlantė shumė tė fuqishėm, tė
cilėt jehojnė nga tė katėr anėt e qytetit nga minaret
e xhamive , pėrmes tė cilėve hoxhallarėt nga disa herė nė ditė,
qė nga orėt e hershme tė mėngjesit e deri nė orėt e vona tė mbrėmjes,
paralajmėrojnė kohėt e faljeve tė namazeve , kėndojnė ezane e
temxhite pėr tė vdekurit, faljet e namazeve tė xhenazeve, ceremoni
tė tjera fetare, ndėr tė cilat pas luftės pėrmes altoparlaneteve
ditėve tė premte, mbajnė ligjėrata publike hiq mė pak se njė orė,
para se ta falin drekėn, kėshtu qė ato ligjėrata ua mbushin veshėt
me zhurma edhe kur janė shumė larg xhamive !
Tė
gjitha kėto zhurma anormale qė u pėrmendėn kėtu dhe shumė tė
tjera qė nuk u pėrmenden , lėnė pasoja tė pa parashikueshme tek
njerėzit e lodhur, njerėzit e moshuar, njerėzit e sėmurė, tė cilėt
kanė nevojė pėr pushime dhe ēlodhje, por qė kjo e drejtė iu cenohet
nga tė gjithė ata tė cilėt nuk japin pėrgjegjėsi as para ligjit,
as para njeriut e as para Zotit !
Ndoshta
do tė vjen njė kohė , kur edhe tek ne do tė
mbisundojė rendi, qetėsia publike dhe ligji !
Gjilan, mė
04.08.2009. Demir KRASNIQI
nė qytetet tona :
ZHURMĖ
ĒMENDURIE
Vapa tropikale, mungesa e ujit dhe
ndotja e ajrit
Kriza
e thellė ekonomike, papunėsia , varfėria deri nė skajshmėri
, janė vetėm disa nga segmentet e jetės , me tė cilat
pėrballet popullata jonė nė pėrditshmėri dhe dekada , segmente
kėto qė e ngufasin frymėmarrjen dhe i ngushtojnė kanalet e mbijetesės
prej asaj qė mund tė quhet jetė normale .
Kur
kėtyre segmenteve tė jetės t i shtohen edhe reduktimet enorme
tė rrymės elektrike , mungesa dhe reduktimet e pakontrolluara tė
ujit tė pijshėm , ndotja e ajrit dhe ambientit qė nxitet nga shumė
faktorė , temperaturat e larta tė vapės tropikale , atėherė na
del njė rezultat i mbijetesės sė dhunshme nė kėtė botė !
Tė
gjitha kėtyre segmenteve qė ngufasin frymėmarrjen tonė normale ,
sidomos gjatė sezonit tė pushimeve verore , po i ndihmojnė mė tė
gjithė mekanizmat e mundshme edhe organizimet e dasmave dhe ahengjeve
tė ndryshme familjare .
- Dasmat
si nė kohėn e Selman Litės
- Eu, Selman
Lita , ni burrė azgan ,
- Darsėm t madhe
qi po banė ,
- Ka dy djem po m
i marton ,
- Treqin krushqi
po i tubon ,
- Tri parė
surrla e tupana i ka nxanė ,
- Bajraktari po tfillon
,
- Treqin krushqi
mas po i shkojnė,
- Treqin krushqi
mas janė vargue,
- Shkojnė
binxhijtė - atllarėt tuj lue ,
- Shkojnė shejtarėt
sheja tuj gjue ,
- Po shkojnė
krushqit tanė tuj knue ,
- Shkojnė tupanet
tuj bumllue !...
Edhe
pse jemi nė shekullin e 21-tė, tė Epokės sė Re, si duket
, mentaliteti i vjetėr ende frymon mbi nėn-qiellin tonė , ku as se
si nuk mund tė lirohemi nga disa doke dhe zakone , tė cilat nuk kundėrmojnė
asgjė mė tepėr se sa njė primitivizėm klasik .
Nė
shumė veprime tona tė pėrditshme , sikur jemi tė
prirė qė tė bėhemi kopje e tretė e shablloneve
tė vjetra . Shembull mė tipik i kopjeve tė kėtilla , janė
dasmat dhe ahengjet tona popullore , tė cilat shumė kush mundohet
ti organizojė nė stilin: Alla Selman Lita dhe t i kopjojė
skenarėt e asaj dasme tė pėrgjakshme tė asaj kohe !
Pėr
derisa dikur dasmori Selman Lita, i kishte ftuar nė dasmėn e djemve
tė tij, hiq mė pak se 300 krushq , tė cilėt do tė shkonin nė dasmė
me kuaj e atllarė sot , imituesit e tij, nė vend tė 300 kuajve
dhe atllarėve, do t i ftojnė nė dasmė 300 vetura dhe 300
shoferė tė tyre !
Derisa
Selman Lita , i kishte angazhuar atėherė tri palė surle e tupanė
pėr argėtimin e dasmorėve tė tij, sot imituesit e tij, do
ti angazhojnė nga tri palė grupe e orkestrina popullore: surle
e tupanė, rapsodė popullor , defatore dhe solistė me orkestra
tė muzikės popullore .
Me
rastin e nisjes sė dasmorėve pėr marrjen e nuses , nė dasmėn e
Selman Litės , krushqve iu printe vetėm njė bajraktar me njė flamur
kombėtar, ndėrsa nė dasmat e sotme, nė ballė tė kolonės sė dasmorėve
mund t i shohim edhe nga dy e tre flamurė... ?!
Derisa
nė dasmėn e djemve tė Selman Litės, radhiteshin nė kolonėn e dasmorėve
300 krushq , tė cilėt bėnin gara e lojėra gjatė rrugės me kuajt
dhe atllarėt e tyre sot , dasmorėt e modernizuar dhe tė
motorizuar , bėjnė gara e lojėra tė rrezikshme, duke i ngarė
veturat, duke bėrė gara se cili do tė zhvillojė shpejtėsi mė tė
madhe dhe duke e tejkaluar njėri tjetrin , pa e llogaritur rrezikun
e mundshėm, incidentet e ndryshme dhe bllokadat totale tė cilat ua
bėjnė tė tjerėve, si nė rrugėt lokale, ashtu edhe nėpėr rrugėt
dhe sheshet e qytetit!
Pėr
dallim tė krushqve tė Selman Litės, tė cilėt shkonin
pėrgjatė rrugės pėr ta marrė nusen , duke gjuajtur nė shenj me
armė tė zjarrta, sot dasmorėt e kėsaj kopje do tė shtinė me armė
zjarri nėpėr rrugė e sheshe tė qytetit dhe do tė gjuajnė shenjė
nėpėr odat, apo tavanet e kafeneve dhe restoranteve ku organizohen
dasmat !
Derisa
nė dasmėn e djemve tė Selman Litės, gjatė rrugės
deri tek marrja e nuses dhe anasjelltas , kėndonin burrat dasmorė
me kėngė pėr krye krahu , sot nė vend tė burrave kėndojnė gratė
dhe vajzat e azdisura , tė cilat pa fije turpi , rrezikojnė qė tė
hipin mbi dritare dhe karoseri tė veturave, tė kėndojnė e tė ēirren
me zėra trishtues dhe t iu mėshojnė defeve pėr mbulojash tė
veturave , pa e llogaritur rrezikun nė komunikacion, pa e llogaritur
shkeljen e rendit dhe ligjit pėr komunikacion dhe pa e llogaritur zhurmėn
e pa kontrolluar deri nė ēmenduri !
Zhurmės
sė vajzave kėngėtare me defe , iu bashkėngjiten edhe zhurmat
e tupanėve dhe surleve tė cilat nuk kanė tė ndalur mbi rimorkiot
e kamionetave , kombi-busėve, apo tė traktorėve speciale, ku krahas
zhurmės sė tyre janė tė vendosur edhe altoparlantė tė fuqishėm,
tė cilėt transmetojnė dhe reklamojnė incizimet e kėtyre instrumentistėve
popullor !
Kur
tė gjitha kėtyre zhurmave dhe ulėrimave tiu shtohen edhe zhurmat
e sirenave tė 300 veturave, tė cilat nuk pushojnė asnjėherė sė
rėni qė nga nisja pėr rrugė e deri tek kthimi i tyre, atėherė
mund tė merrni me mend se ēfarė kaosi bėhet nė rrugė, nė qytet
e nė sheshe, sa duhet mbyllur veshėt me pambuk pėr ti shpėtuar
shurdhimit fatal !
Kur
tė kihet parasysh fakti se gjatė sezonit tė pushimeve
verore , organizohen aq shumė dasma, sa kolonat e dasmorėve
nuk kanė tė ndalur duke defiluar para dhe pas dite nėpėr rrugėt
dhe sheshet e qytetit, ku defilojnė me dhjetėra dasma e me qindra
e mijėra dasmorė, me qindra e mijėra vetura, me qindra e mijėra
sirena, defe, surle e tupanė, atėherė tėrė kjo zhurmė do tė kalonte
nė njė ēmenduri shfrenimi !
Nė
kėso rastesh, ēdo turist i huaj i cili do tė ndodhet rastėsisht
mysafir tek ne, do tė pėrfitonte pėrshtypjen se ky popull po jetuaka
vetėm me dasma e ahengje, me lukse tė mėdha dhe se kėtu nuk mund
tė bėhet fjalė pėr papunėsinė dhe varfėrinė?!
Bllokimit
total tė rrugėve dhe shesheve nėpėr qytetet tona, nga ana e
dasmorėve, shpeshherė i shtohen edhe kortezhet apo funeralet e njerėzve
tė vdekur, tė cilėt hasin nė pengesa dhe rezistenca serioze pėr
tė arritur me kohė deri tek varrezat e qytetit dhe pėr ta varrosur
me kohė tė vdekurin !
Ndėrkaq,
zhurmave tė mėdha tė kolonave tė dasmorėve, sirenave
tė veturave, defeve, tupanėve dhe surleve iu bashkėngjitėn
edhe sirenat alarmuese tė zjarrfikėsve , tė policisė
dhe tė veturave tė emergjencės . Atėherė, shkaktohet
njė kakofoni aq e madhe e zėrave, alarmeve, sirenave, ahengut...
sa mė nuk dihet as se ēfarė ėshtė duke ndodhur nėpėr qytet?!
Nė
anėn tjetėr, qytetarėve kalimtarė tė rastit ua shurdhojnė
veshėt zhurmat e gjeneratorėve tė cilėt e zėvendėsojnė
mungesėn e rrymės elektrike , duke ua ngulfatur edhe frymėmarrjen
nga lirimi i gazrave tė derivateve tė naftės !
Zhurmės
sė ēmendurisė nėpėr qytetet tona , i bashkėngjiten edhe
dhjetėra altoparlantė shumė tė fuqishėm, tė
cilėt jehojnė nga tė katėr anėt e qytetit nga minaret
e xhamive , pėrmes tė cilėve hoxhallarėt nga disa herė nė ditė,
qė nga orėt e hershme tė mėngjesit e deri nė orėt e vona tė mbrėmjes,
paralajmėrojnė kohėt e faljeve tė namazeve , kėndojnė ezane e
temxhite pėr tė vdekurit, faljet e namazeve tė xhenazeve, ceremoni
tė tjera fetare, ndėr tė cilat pas luftės pėrmes altoparlaneteve
ditėve tė premte, mbajnė ligjėrata publike hiq mė pak se njė orė,
para se ta falin drekėn, kėshtu qė ato ligjėrata ua mbushin veshėt
me zhurma edhe kur janė shumė larg xhamive !
Tė
gjitha kėto zhurma anormale qė u pėrmendėn kėtu dhe shumė tė
tjera qė nuk u pėrmenden , lėnė pasoja tė pa parashikueshme tek
njerėzit e lodhur, njerėzit e moshuar, njerėzit e sėmurė, tė cilėt
kanė nevojė pėr pushime dhe ēlodhje, por qė kjo e drejtė iu cenohet
nga tė gjithė ata tė cilėt nuk japin pėrgjegjėsi as para ligjit,
as para njeriut e as para Zotit !
Ndoshta
do tė vjen njė kohė , kur edhe tek ne do tė
mbisundojė rendi, qetėsia publike dhe ligji !
Gjilan, mė
04.08.2009. Demir KRASNIQI