Alkoli dhe duhani dy vrasës të ngadalshëm !!!...

Alkooli dhe duhani dy vrases te ngadalshem

Kudo që të shkojmë, kudo që të jemi duhani është bërë pjesëtar pothuajse i përhershëm dhe i pranishëm, një shok i keq, i bezdisshëm por mbi të gjitha i rrezikshëm. Jo rallë ndodh me ato që shkojnë në punë, ta fillojnë ditën me kafe, cigare dhe një teke apo dopio pijesh alkoolike. Njerëz, të punësuar apo jo, të vjetër ose të rinj mbushin lokalet ndërkohë që duhani është shoqëruesi i përhershëm, dhe në më të shumtën e rasteve edhe alkooli ku pija e preferuar është sipas fuqisë së xhepit, raki, konjak, kampari ose uiski. Dhe ç`është më e keqe deri dje këto dy vese ishin përgjithësisht pronë e meshkujve por që pas viteve '90, përdorimi i alkoolit dhe duhanit nga femrat filloi të rritej në mënyrë të frikshme, sa sot në Shqipëri ashtu si edhe në botë statistikat flasin për një barazim të përdorimit midis dy gjinive. Po t'i pyesësh njerëzit për dëmet që sjellin këto dy vese (pirja e duhanit dhe alkoolit), në përgjithësi ato të përgjigjen që i dinë dëmet por prapë vazhdojnë të pijnë edhe duhan edhe alkool.
Duhani gjatë djegies çliron 4.000 lëndë, që nga nikotina dhe monoksidi i karbonit (si përgjegjëset kryesore për varësinë nga duhani dhe dëmtimin e aparatit kardiovaskular) dhe deri te katranet, substancat me përbërje benzopireni, kobalti radioaktiv që janë ndër shkaktarët e kancerit të mushkërive. Në qoftë se do të bëjmë një listë të dëmeve që shkaktohen drejtpërdrejt nga duhani, influencohen apo rëndohen prej tij ajo do të jetë tepër e gjatë, por le të përqëndrohemi mbi dëmet kryesore. Duhani është përgjegjës për të ashtuquajturën epidemi të kancerit të mushkërisë sidomos në gjysmën e dytë të shekullit 20-të, duke çuar këtë kancer në numrin një të vdekshmërisë së kancerit te meshkujt. Te femrat kanceri i mushkërisë nuk ka rol parësor në vdekshmërinë, por rreziku prej tij, është rritur çdo 10-vjeçar me rritjen e përdorimit të tij prej femrave. Eshtë vërtetuar se për çdo 10 cigare të pira rreziku për kancer pulmonar pesëfishohet dhe për çdo 20 cigare reziku 15-fishohet. Kryesisht te pirësit e duhanit, mosha kur ky shfaq simptomat e kancerit është rreth 50-60 vjeçare dhe prej saj njeriu mund të përfundojë edhe në një ndërhyrje të mundshme kirurgjikale. Por siç e thamë edhe më sipër duhani shkakton një listë të gjatë dëmesh. I ashtuquajturi bronshit azmatik shpeshherë e ka pikënisjen nga duhani. Persona, që kur gdhihen në mëngjes, puna e parë që bëjnë fillojnë të kolliten dhe nxjerrin nga goja gëlbazë në sasira mesatare. Te personat që nuk pijnë duhan mushkëria me anë të sistemit ciliar (qelizat me "qime"), vetëpastrohet gjatë të gjithë ditës, gjë që duhanpirësit nuk munden ta bëjnë kur sistemi i tyre ciliar ka dalë jashtë funksionit dhe mushkëria nuk është në gjendje ta nxjerri gëlbazën. Janë këto persona që sëmuren më shpesh nga infeksionet pulmonare.
Por dëmet më të mëdha duhani i shkakton në sistemin kardiovaskular të gjakut. Duhani mbahet si një nga faktorët kryesorë në dëmet Arteriosklerotike të vazove (ngushtimi i enëve të gjakut) që në vetvete shkakton sëmundje iskemike të zemrës, infarktin e zemrës, dëmtim të Sistemit Nervor Qendror si edhe të shumë organeve të tjera. Eshtë vërtetuar se sëmundjet iskemike janë të pranishme 3.4 për mijë tek ato që nuk pijnë duhan dhe 7.4 për mijë tek ato që pijnë duhan. Tek ata që pijnë 20 cigare ky rrezik trefishohet. Konsumi i duhanit shton rrezikun për vdekje të papritur, kështu tek ata që pijnë një paketë cigare në ditë rreziku për vdekje të papritur pesëfishohet. Monooksidi i duhanit, një nga përbërësit e tymit pakëson oksigjenin në gjak, ndërkohë që nikotina një nga përbërësit e duhanit shton punën e zemrës dhe të dyja shpejtojnë formimin e trombit (mpiksje gjaku) që ngushton dhe bllokon anët e gjoksit.
Ata që janë konsumatorë të duhanit, referojnë që e kanë të pamundur për ta lënë atë. Kjo është pjesërisht e vërtetë. Nikotina një nga përbërësit e duhanit zëvendëson Acetil Kolinën, një përbërës që ka rolin përcjellës të impulsit nervor në sinops (pjesë e Sistemi Nervor Qendror dhe atij Periferik). Organizmit pas lënies së duhanit i duhet një periudhë prej 40 ditësh që të prodhojë sasinë e duhur të Acetil Kolinës. Gjatë kësaj kohe ish-duhanpirësi është i stresuar, nevrikoset edhe nga zhurma më e vogël, ka pagjumësi etj. Por të gjitha këto vështirësi kalohen me pak vullnet dhe këmbëngulje.
Pirja e duhanit i shkakton dëme edhe aparatit tretës. Kështu duhani jep rrezik të lartë për Karcinomën e ezofagut. Kur kombinohet me pirjen e alkoolit ky rrezik shkon 150/1 në raport me popullsinë jo-duhanpirëse. Duhani, duke kontribuar në vazokonstruksionin (ngushtimin) e enëve të gjakut të stomakut rrit përqindjen për ulçeran e stomakut, ndërkohë që rritet 2.7 herë rreziku për Kancer stomaku.
Përveç duhanit një ves tjetër i dëmshëm është edhe alkooli. Edhe ky ves është shkaktar i një vargu të gjerë sëmundjesh duke filluar që nga aparati tretës, mëlçia, pankreasi e deri në dëmtime të pakthyeshme të Sistemit Nervor Qendror . Në mëlçi alkooli i konsumuar shkakton dëmtime të qelizave hepatike, dëmtim që progreson në kohë dhe që varet nga doza e konsumuar për ditë dhe nga veçoritë fiziologjike të individit. Kështu është vërtetuar se sasi e rrezikshme alkooli është ajo prej 20-40 gr alkooli etilik (alkooli që përmbajnë pijet dehëse), ndërsa përdorimi i 100-150 gr alkool në ditë, çon brenda një periudhe 10-vjeçare në cerozë.
Nga ana tjetër është e vërtetuar shkencërisht se për shkak të fiziologjisë së tyre femrat dëmtohen shumë më shpejt se meshkujt për të njëjtën sasi alkooli të konsumuar. Njerëz që pijnë prej vitesh alkool, që nuk ndjejnë asgjë papritur një ditë gjenden para një fakti të hidhur, mëlçia e tyre ka marrë fund, është kthyer në një mëlçi cerotike, ose kanë shqetësime të lehta që nuk ja vënë veshin, por bukur mirë ata/o bëjnë puthjen e parë me vdekjen. Edhe pankreasi pëson dëmtime nga alkooli. Përdorimi i zgjatur i alkoolit e dëmton në mënyrë kronike pankreasin deri në atë shkallë sa ai nuk arrin të sekretojë sasinë e duhur të enzimave për të kryer të plotë procesin e tretjes së ushqimeve. Eshtë vërtetuar se konsumimi i 20-50 gr alkool etilik (rreth 100 ml raki) në ditë predispozon për dëmtime, ndërsa pirja e 100 gr alkool etilik ose mbi dopio raki (200 ml) apo 2 litra birrë për një periudhë 6-12 vjet jep në mënyrë të sigurtë dëmtime të pankreasit. Konsumimi për një kohë të shkurtër i një sasie të madhe pijesh alkoolike rrezikon për pankreatit akut që mund të çojë deri në rrezikimin e jetës së personit në fjalë. Alkooli shkakton gjithashtu gjendjen e të dehurit, në të cilën Sistemi Nervor Qendror nuk arrin të kontrollojë veprimet e vullnetshme apo të pavullnetshme të personit në fjalë. Por dëmi më i madh vjen nga përdorimi afatgjatë. Eshtë vërtetuar se për çdo 1 litër alkool, vdesin 1.000-2.000 qeliza, të parikthyeshme të trurit. Kështu që përdorues kronikë të alkoolit, me kohë e çojnë personin drejt demencës (skizofreni, marrëzi), degjenerimit mendor (matufjepsjes) etj. Pra, alkooli dëmton pa përjashtim të gjitha organet e trupit, po ashtu si edhe duhani.
Sot bota aplikon lloj-lloj strategjish për të luftuar përdorimin e duhanit dhe alkoolit. Shpenzojnë sasi të mëdha parash për reklama kundra tyre, nxjerr ligje për mospërdorimin e duhanit në vende publike, apo për mospërdorimin e alkoolit përpara moshës 21-vjeç, krijon të ashtuquajturat Ditë Botërore kundra duhanit siç ishte ajo e 31 majit, apo organizimi i kurseve kundra alkoolit etj. Por, ç`ndodh në të vërtetë? Sa më shumë shpenzohen para nëpër reklama kundra duhanit, aq më shumë rritet përdorimi i tij. Jo të pakta janë rastet kur 21-vjeçarët përfundojnë pas hekurave për përdorimin e alkoolit dhe anëtarët e të ashtuquajturave grupe kundra alkoolit, të cilët s'janë gjë tjetër veçse alkolistë kronikë që i kthehen herë pas here zakonit të vjetër sepse nuk arrijnë të heqin dorë nga ai. Por duhani dhe alkooli nuk janë të dëmshëm për shëndetin e përdoruesve por edhe për xhepin e tyre. Një duhanpirës mund të shpenzojë nga 15.000-50.000 lekë të vjetra e më tepër në muaj vetëm për të blerë cigare. Po nëse mbledhim edhe lekët e përdoruara për alkool?… Gjithashtu një duhanpirës i sjell dëm edhe personave që gjenden rreth tij. Bashkëshortja e një duhanpirësi është 30% më e rrezikuar për kancer se ajo e një duhanpirësi etj. Ndërsa femrat janë më të predispozuara që t'u dëmtohen kordat zanore nga përdorimi i duhanit dhe i alkoolit, thënë shkurt iu trashet zëri.