Leonida - Mbreti Legjendar i Spartes.

Mbreti legjendar i Spartës, emri i të cilit është lidhur tashmë me
betejën e lashtë, betejën e Termopileve, që u bë në muajin Gusht të
vitit 488

LEONIDA - MBRETI SPARTAN

Mbreti legjendar i Spartës, emri i të cilit është lidhur tashmë me betejën e
lashtë, betejën e Termopileve, që u bë në muajin Gusht të vitit 488.
Leonida ishte vëllai i mbretit Kleomen A', vendin e të cilit dhe
trashëgoi. Kur persët arritën tek ngushtica e Termopileve, po i priste
Leonida së bashku me 6 000 luftëtarë, të cilët prisnin përforcime të
tjera nga Sparta. Për të shmangur një masakër të kotë, përzuri shumicën e
ushtarëve, duke mbajtur me vete vetëm 300 spartanët dhe 700 tespevset,
të cilët nuk pranuan të linin vendin e tyre të betejës. Leonida qëndroi
me një trimëri të madhe në vendin e tij, duke thënë përgjigjen më të
lavdishme të një lideri në histori, kur i kërkuan të dorëzonte armët,
(sipas Plutarkut) "Molon Lave" ose "Ec e Merri". Duke u bindur ligjeve
të Spartës, dhe duke krijuar në këtë mënyrë një qëndrim të përjetshëm
sakrifice dhe atdhedashjeje.

Përdori me një zgjuarsi të veçantë,
formimin fizik të ngushticës, duke sulmuar dhe duke u mbrojtur me rradhë
të thella, duke tërhequr në ngushticë persët, duke shfrytëzuar moralin e
lartë dhe fuqinë e ushtarëve të tij. Persët arritën të bënin një
manovrim në pozicionin e tyre me ndihmën e Efialtit - (nga ky personazh
del fjala makth, në greqisht), që duke kaluar nga një shteg sekret që
përdornin kafshët, morën pozicion në shpinën e grekëve. Duke luftuar me
një ngazëllim të thellë, grekërit nën urdhërat e Leonidës, ranë në
fushën e betejës nga i pari e deri tek i fundit, në atë betejë treditore
që u bë një simbol i historisë botërore. Lavdia e betejës së
Termopileve, pavarësisht humbjes, kishte një rezultat moral shumë të
rëndësishëm mbi rezultatin e sulmit përfundimtar, pasi arriti të
përhapte tmerrin në ushtrinë perse dhe njëkohësisht si një përpjekje
mbrojtëse arriti të fitonte kohë të çmuar në mënyrë që lufta të fitohej,
në luftën e flotave detare në Salaminë.

Por nuk mund të shikojmë Leonidën si një personalitet të veçuar, por të lidhur me jetën dhe
edukimin spartan. Atëherë, çfarë është ajo që bëri Leonidën dhe
spartanët kaq të veçantë si luftëtarë? Historianët na thonë se, duhet të
shikojmë në thellësi të historisë, dhe sidomos edukimin dhe stërvitjen
që merrnin spartanët që nga mosha 7-vjeçare e deri në burrërimin e tyre.

Shprehja më karakteristike për të shprehur qëndrimin e spartanëve kundrejt
luftës, ishte shprehja që Nëna Spartane i thoshte djalit të saj kur po
ikte për lufte, "I tan i epi tas" ose "kthehu me mburojën ose mbi te".
Nëna përshëndeste të birin e saj, duke i kujtuar se detyra e tij ishte
të luftonte me guxim për atdheun e tij, duke nderuar armët dhe nëse
ishte e nevojshme dhe të vdiste për të. Kjo fjali e famshme fsheh
mentalitetin e një populli që mbeti në histori si një shembull i një
jete të thjeshtë, të plotë dhe të ndershme, dhe të mbushur me dinjitet
dhe vetësakrificë. Këto janë idealet që himnon Leonida me këtë veprim
vetërefuzimi. Dhe Leonida, si mbreti i denjë i një populli të tillë, dha
i pari shembullin.

Për Leonidën, ashtu si edhe për të gjithë
spartanët, virtyti më i madh, ishte gatishmëria e sakrifikimit në
detyrën e mbrojtjes dhe shpëtimit të atdheut të tyre. Qëndrimi i tij
përpara betejës dhe vdekjes ishte analog me edukimin dhe mentalitetin e
popullit të tij.

Në 40 vitet që zgjaste shërbimi, Spartani nuk
ishte i detyruar të punonte, por të përgatitej përditë për luftë. Që kur
mbushnin shtatë vjeç, integroheshin në grupe, ku dhe merrnin edukimin
përkatës të "Agogjisë". Kur mbushnin moshën 20 vjeç, atëherë fillonin
ecurinë e tyre në ushtri.

Deri në moshën 30-vjeçare jetonin në ndërtesa që quheshin "Andreia" ose
"Burrërorët" dhe vetëm pas të tridhjetave mund të flinin në shtëpitë e tyre,
dhe kjo vetëm natën.
Në jetën e përditshme mbreti nuk shijonte nderime apo kujdesje të veçanta,
por vetëm respektin dhe vlerësimin e bashkëluftëtarëve të tij. Madje dhe
në fushën e betejës jetonte pa lukse dhe ruajtje dhe përsa i përket
momentit të luftës ishte gjithmonë i pari në rreshtin e luftëtarëve.

Njëzakon tradicional përpara betejës ishte të pastronin derisa të
shkëlqenin armët e tyre, të kujdeseshin për trupin dhe të krihnin flokët
e tyre. Me këtë mënyrë tregonin se ishin të vendosur dhe gati për
betejën, duke besuar se, akoma dhe para vdekjes duhej të paraqiteshin të
pastër dhe të bukur. Pak para përplasjes, bënin një sakrificë dhe nën
shoqërinë e himneve fillonin betejën. Periudha mortore e të rënëve në
betejë zgjaste 11 ditë, ndërsa ditën e 12 vinin fund mortit. Luftëtarët i
varrosnin të mbuluar me mantelin e kuq dhe pa asnjë objekt të çmuar,
duke treguar në këtë mënyrë se gjëja më e çmuar e tyre ishte pjesëmarrja
e tyre në ushtrinë spartane. Leonida u rrit brenda një sistemi ku
individualizmi humbet përpara skuadrës dhe se pjesa është e nevojshme
dhe e aftë vetëm kur ekziston për të ndihmuar skuadrën.

Leonida dha një përgjigje karakteristike kur u pyet se përse trimat preferojnë
një vdekje të lavdishme kundrejt një jete të palavdishme, dhe ai u
përgjigj, "sepse atë e konsiderojnë si një karakteristikë të natyrës së
paarsyeshme, ndërsa vdekjen e quajnë si një karakteristikë të qenies së
arsyeshme".

Për Leonidën dhe 300 spartanët është shkruar një
pllakë monumentale nga Simonidi, ku thotë: "O i huaj, shko e thuaju
Lakedemonëve (spartanëve) se këtu shtrihen ata të cilët vdiqën duke
shërbyer ligjet e Spartës" dhe kjo jep një rëndësi më të madhe fjalëve,
nëse do të konsiderojmë se Leonida e dinte se nuk do të vinin përforcime
nga Sparta.

Në monumentin më të ri që sot ndodhet në ngushticën e
Termopileve për nder të Leonidës, aty ku ndodhet dhe statuja e tij,
është skalitur përgjigja që, Leonida i dha Kserksit kur ai i kërkoi të
dorëzonte armët: "Molon Lave" ose "Ec e Merri ".

Në Spartë ekziston statuja e Leonidës që e paraqet si një luftëtar pa mustaqe, me
një përkrenare të stilit Attik një vepër e fillimit të shekullit të 5
para erës sonë, dhe nga pozicioni i trupit të tij mund të arrijmë në
konkluzion se mbante në dorën e tij të majtë mburojën e ngritur, ndërsa
me dorën e djathtë mbante heshtën lart. Kjo statujë u përputh me
Leonidën që nga momenti i parë kur u zbulua, pavarësisht se nuk ekziston
ndonjë shkrim apo provë që mund ta vërtetojë një gjë të tillë.