Disa te dhena rreth Luftes se I-re Boterore.

Disa te dhena rreth Luftes se I-re Boterore.

-Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Madhe ishte lufta që përfshiu pothuajse gjithë botën,
nga viti 1914 deri në vitin 1918. Kjo luftë e paparë ndonjëherë në historinë e njerëzimit i
kushtoi atij humbjen e mbi nëntë milionë njerëzve.
"Lufta e Madhe" përfshiu gjashtë kontinentet e banuara të lëmshit tokësor:
Evropën, Azinë, Afrikën, Amerikën e Jugut, Amerikën e Veriut dhe Australinë.

-Lufta e I Botërore nisi me vrasjen e kryedukës Franc Ferdinandit,
trashëgimtarit të tronit të Perandorisë Austro-Hungareze në Sarajevë të Bosnjës
nga kombëtaristi serbo-boshnjak Gavril Princip me 28 qershor 1914.

-Në këtë konflikt mbarëbotëror të armatosur u përballuan dy fuqi të mëdha:
Perandoritë qendrore (Perandoria gjermanike dhe Perandoria Austro-Hungareze)
dhe nga ana tjetër Pakti i Trefishtë (me Mbretëritë e Bashkuara, Francën, dhe Rusinë).

-Lufta e Madhe filloi me 28 korrik 1914 dhe përfundoi më 11 nëntor 1918 me fitoren e Paktit të Trefishtë.

-Lufta shkaktoi shpërbërjen e katër perandorive:
Perandorisë Austro-Hungareze, Prusisë, Perandorisë Osmane dhe Rusisë.
Gjermania humbi perandoritë koloniale dhe shtetet evropiane të Çekosllovakisë, Estonisë,
Finlandës, Letonisë, Lituanisë, Polonisë dhe Jugosllavisë fituan pamvarësinë.

-Lufta e I Botërore shënoi mbarimin e rendit botëror që u vendos pas Luftërave
Napoleoniane, dhe ishte një shkaktare e rëndësishme për shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.

Shkaqet
1.Rivaliteti mes shteteve per te vendosur hegjemonine e tyre ne kolonite me te largeta
2.Politika agresive qe ndiqnin shtetet ndaj njeri-tjetrit dhe gara e shfrenuar e armatimeve
3.Konflitet mes shteteve per pabarazine ekonomike dhe lindja e ndjenjes se nacionalizmit.

Shpërthimi i luftës
Shkaqet e luftës së 1 Botërore ishin të shumëllojshme.
Britania e Madhe dhe Franca humbën parësin ekonomike dhe ushtarake, kurse vendi i tyre
ishte marrë nga forcat e reja ushtarako-ekonomike SHBA , Gjermani dhe Japonia.
Ky ekulibër i ri ushtarako-ekonomik, këmbëngulja për ndarje të re të botës në zona per ndikim,
ndarja e re koloniale, dëshira për sigurim të tregjeve të reja dhe lëndë të parë- e gjitha kjo e
komplikoi seriozisht jetën politike ndërkombëtare dhe krizat politike bëheshin gjithnjë me te
shpeshta dhe më të rrezikshme.Rivaliteti midis fuqive të mëdha u theksua në Evropë, Azi dhe Afrikë.
Për arritjen më të mirë të qëllimeve të tyre, fuqitë e mëdha evropiane formuan dy blloqe të
luftarako-politike ANTANTEN dhe FORCAT QENDRORE.

Pasojat
Pasojat me te madha gjate lutes se 1 boterore ishin shkaterimet dhe demet qe u bene, si psh.
vdekja e njerzve, shkaterrimi i shtepive, i fabrikave, i shkollave, i urave etj.
Pasojat qe solli Lufta I Boterore ishin te shumta.
1.Ne fushen politike:
Solli ndryshimin e kufinjve dhe lindjen e shteteve te reja
2.Ne fushen sociale:
Mbi 8.5 milion njerez u vrane.
3.Ne fushen ekonomike:
a)Shpenzimet e shumta ne fushen ushtarake sollen rrenimin ekonomik te Britanise se Madhe dhe te Gjermanise
b)Tokat me bujqesore te Frances dhe te Belgjikes mbeten djerre ose u shkaterruan
c)U rrit niveli i papunesise sepse moshat e reja dhe ata qe ishin te afte te punonin kishin marre pjese ne lufte dhe
ishin vrare ose ishin gjymtuar 77 242 3081, -4 Tetor 2009 13:55 (CEST)

Ngatërresë ndërmjet Fuqive Qëndrore
Strategjia e Fuqive Qëndrore vuajti nga pamundësia për komunikim. Gjermania kishte pranuar të
mbështeste pushtimin austro-hungarez nga Serbia, por interpretimi i kuptimit të saj ndryshonte.
Liderët e Austro- Hungarezëve besonin se Gjermania do të mbulonte anën veriore kundra Rusisë.
Sidoqoftë, Gjermania parashikoi drejtimin austro-hungarez drejt shumicës së trupave të tij kundër
Rusisë, në kohen që Gjermania luftonte me Francën. Ky ngatërrim detyroi ushtrinë austro-hungareze
te shpërndante forcat e saj ndërmjet Rusisë dhe Serbisë.
Në 9 Shtator, 1914 programi I shtatorit,një plan I cili detajoi dëshirat specifike të Gjermanisë për
luftë dhe kushtet që Gjermania vuri për t’u ndaj Fuqive Aleate, u përjashtua nga kancelari gjerman
Theobald von Bethmann Hollweg.

Krimet e luftës
Masakra e Belgjikës
Në Belgjikë, trupat gjermane, nga frika e ushtarëve guerile të Francës dhe Belgjikës, masakruan
banorët e qytetit të Andenne (211 të vdekur), Tamines (384 të vdekur), dhe Dinat (612 të vdekur).
Në 25 gusht 1914, gjermanët i vunë zjarrin qytetit Leuven, dogjën librarinë me afërsisht 230,000 libra,
vranë 209 civile dhe detyruan 42,000 të evakuoeshin. Këto veprime sollën dënim në mbarë botën.