A e dini se...???!!!

...temperatura më e lartë e regjistruar në botë, është 57,5 gradë, në Elaziz të Libisë (Afrikë), kurse më e ulëta u regjistrua në stacionin Vostok Antarktidë me -89,6 gradë.

...biblioteka me e madhe në botë, gjendet ne Kryeqytetin amerikan, Washington. Kjo bibliotekë u ndërtua me 24 Prill 1800. Në të gjenden 107 milionë shkrime të të gjitha llojeve.


...ndërtesa më e lartë prej 558 metrave është duke u ndërtuar në Xhakarta të Indonezisë.

...Palos quhet limani spanjoll (port) prej ku u nis Kristofor Kolombi (në pranverën e vitit 1492) për në Indi; në të vërtetë ai kishte mbërritur në Amerikë. Dhe kështu ai sot konsiderohet si zbulues i Amerikës.

...në fund të jetës së tij, trupi ka prodhuar 950 kilometër flokë, ndërsa sytë janë mbyllur rreth 415 milionë herë. Edhe në moshë të vjetër, asnjë eshtër e njeriut nuk është më e vjetër se 20 vjet sepse eshtrat përtërihen rregullisht.

...në Zelandën e Re, ka 4 milionë njerëz dhe 70 milionë dele.

...James Gill, i biri i Brenda dhe James Gill, lindi 128 ditë para kohës së lindjes, duke qenë bebja më e vogël e lindur që arriti të jetojë. Në lindjen e tij, më 20 Maj 1987, në Ottawa, Ontario (Kanada) peshonte vetëm 624 gr.

...nëna më e vjetër është Rosanna Dalla Corta nga Viterbo (Itali). Sipas statistikave, në korrik të vitit 1994, në moshën 63-vjeçare, ajo lindi një djalë.


...qukapiku mund ta godasë drurin deri në 25 herë brenda një sekonde.

...portieri Jose Luis Chilavert, shënoi 49 gola gjatë ndeshjeve në klubin e tij dhe ekipit kombëtar ndërmjet Korrikut 1992 dhe Marsit 2000. Në librin e Rekordeve ai prezantohet nën titullin: "Portier apo
sulmues"

...substanca më e ëmbël nuk është sheqeri por një proteinë që quhet Thaumatin. Ajo fitohet nga mbështjellësi i farës së një bime të quajtur Thaumatoccocus Danielli dhe është 61.500 herë më e ëmbël se sheqeri i zakonshëm. Kjo bimë rritet në disa vende të Afrikës Perëndimore.

...milingonat e ndjejnë tërmetin që më parë dhe dalin menjëherë nga foletë


...peshqit e harrojnë çdo gjë që ndodh, vetëm pas 10 min.


...DNA (nga analiza e së cilës marrim vesh atësinë e fëmijës) ka një madhësi prej 1 të mijtat e milimetrit, përbehet prej rreth 200 miliardë atomesh dhe përmban 1 milionë faqe njohuri.

...sot, të gjitha bletët e botës, brenda një dite prodhojnë rreth 3.000 tonë mjaltë.


...sipas "Shoqërive të Bashkuara Biblike", Bibla (ose pjesë të saj) është përkthyer në më shumë se 2 200 gjuhë! Megjithatë, kjo është vetëm një e treta e 6 500 gjuhëve të botës që njihen sot.

...të shikuarit e shumë të televizionit e dëmton shumë kujtesën, kështu që, si kundërveprim mund të zgjidhni fjalëkryqe dhe po ashtu edhe të hani shumë peshk. Këtë hulumtim e ka bërë shkencëtari australian, Nensi Paçanom, në një anketë online, të publikuar nga "Reuters".

...në vitin 1795, një nëpunësi në Berlin i lindi ideja që shtëpitë në qytet të shënoheshin me numra, kurse emërimi i rrugëve është bërë shumë më vonë.

...skandinavët dikur kanë prodhuar litarë shumë të fortë duke shfrytëzuar rrënjët e drurëve, sidomos të pishës.

...nervi optik i syrit përbëhet prej 500 mijë fijesh, të cilat nëse renditen njëra pas tjetrës do të arrinin gjatësinë 60 kilometra.

...pika më e lartë në botë, është Mont Everest. Lartësia e saj arrin në 8.848 metra. Për herë të parë e pushtuan alpinistët e Zelandës së Re, me në krye Edmund Hilarin, më 29 maj 1953.

...thellësia më e madhe detare në botë, është në ishujt Mariana. Kjo thellësi arrin në 11.033 metra.

...ishulli më i madh në botë është Grenlanda, me sipërfaqe 2.175.600 km katror. Gadishulli më i madh në botë është ai i Arabisë, me sipërfaqe 2.730.000 km/katrorë. Oqeani më i madh është Paqësori. Sipërfaqja e tij është 179.680.000 km/katrorë. Kurse oqeani më i vogël është Oqeani i Ngrirë i Veriut, që ka 14.090.000 km/ katrorë.

...qyteti më i madh në botë është Meksiko Siti dhe ka mbi pesëmbëdhjetë milionë banorë.

...telefonin e parë e zbuloi Aleksandër Graham Bell, më 1875.

...vëllezërit Orvil dhe Virbur Urajt, më 17 dhjetor të vitit 1903, të parën bënë fluturimin me aeroplan motorik në Kiti Hejk të SHBA-ve.


...ora më e saktë e botës, gabon vetëm një sekondë në 200 milion vjet. Në një dyqan të mbushur me orë të vjetra, asnjëra prej tyre nuk rreh njëlloj. Kjo sepse minutë pas minute, javë pas jave, shumica e pajisjeve që masin kohën e humbin saktësinë.

...afro 70 lloje qeniesh të gjalla janë në gjendje "të bëjnë punën" e sizmologëve.

...217 milionë njerëz luajnë përditë lojëra online.

...Kirk Daglas, ky aktor i famshëm ka xhiruar 82 filma. K.Daglas ka origjinë çifute dhe emri i vërtetë i tij është Issur Danielovich. Këtë emër e ndërroi pasi mbaroi gjimnazin, për shkak të diskriminimeve që iu bënë sepse ishte çifut.

...Streptomicina, është antibiotik që është zbuluar më 1944 nga shkencëtari Sallman Vacllav.

...forcat bërthamore janë me intensitet më të madh se të gjitha forcat e tjera të njohura në natyrë.

...Anglia konsiderohet si djepi i partive politike.

...Shqipëria zë vendin e shtatë në botë për përdoruesit e duhanit në raport me numrin e popullsisë. 800 mijë paketa shiten në ditë, ose secili pi nga 19 cigare.

...elefanti afrikan, me gjithë peshën e tij të rëndë, mund të vrapojë me shpejtësi rreth 40 km/h duke ia kaluar edhe njeriut.

...në botë, raca e bardhë përfshin 46% të popullsisë së përgjithshme botërore, raca e verdhë 36%, raca e zezë 6% dhe racat e përziera 12%.

...Budizmi, emri i këtij besimi rrjedh nga themeluesi i tij, Gaudam Budi (580-460 p.e.s.). Djepi i Budizmit është në Nepal, buzë Himalajeve.

...vezën më të madhe e ka bërë një struc (shpend që jeton në shkretëtira të nxehta) nga Madagas dhe është e madhe sa 180 vezë pulash. Zogu ishte 3 m i gjatë, por nuk mund të fluturonte. Si këto vezë, ekzistojnë vetëm 30 kokrra në tërë botën. Shumica gjenden nëpër muze, vetëm tre janë marrë nga privatët. Njëra prej tyre është veza më e shtrenjtë e blerë deri më sot. Nuk besohet se ndonjë njëri do të dëshironte të paguante kaq shumë para për një kokërr vezë.

...nëse nga Londra do të fluturonit me "Konkord" (avion që nuk përdoret më për shkak të një tragjedie) për në Nju-Jork, atje do të arrinit për dy orë.


...mamaja e kërcimit modern, Isadora Duncan, vdiq në vitin 1927 për shkak të shallit të firmosur që e vishte gjithmonë. Gazeta “New York Times” shkruan në 15 shtator 1927 “Automobili po ecte me shpejtësi kur shalli me mëndafsh të fortë u rrotullua tek rrota e makinës. Ajo uli kokën dhe u përplas me një shkëmb”.

...Ray Chapman nga Kleveland është njeriu i vetëm që është vrarë në një fushë bejsbolli. Në atë kohë lojtarët e bejsbollit e bënin pis një top para se ta hidhnin që ai që e qëllonte të mos e shihte. Në 6 gusht 1920, gjatë një loje kundër “Neë York Yankees”, Carl Mays, i hodhi një top të tillë Chapman, që i ra në kokë dhe i mori jetën.

...ethet e tifos janë një sëmundje e njohur në lashtësi gjer në vitet 1200 me emra të ndryshëm si; ethet e spitalit, ethet e burgut , ethet e anijes etj. që nga ajo kohë nuk njihen më epidemi të kësaj sëmundjeje, por kur flitet për të të gjithë popujt e botës i kujtojnë me tmerr. Janë diktuar raste shumë të rralla në kontinentin afrikan.

...burrat mendojnë zakonisht me një hemisferë të trurit (gjysmën), ndërsa gratë kanë tendencën ti përdorin të dyja njëkohësisht.

...që të mbajmë mend një ëndërr, duhet të zgjohemi në mes të ëndrës. Kur ëndërojmë, memorja afatgjatë eshte perkohesisht jashte perdorimit.

...burrat janë më të zotë kur përdorin llogjikën, ose ftohen të zgjidhin një problem të caktuar, ndërsa gratë kanë më shumë aftësi gjuhësore dhe kanë tendencën të kryejnë shumë punë njëkohësisht.

...poeti kinez Po (701-706) konsiderohet si një nga dy poetët më të mëdhenj të letërsisë kineze. Ishte i njohur edhe për dashurinë që ndjente ndaj alkoolit dhe poemat më të mira i ka shkruar ndërsa ishte i dehur. Një natë Li Po ra nga varka dhe u mbyt në lumin Yangtze, ndërsa përpiqej të përqafonte reflektimin e hënës në lumë.

...austriaku Hans Steininger ishte i famshëm se kishte mjekrën më të gjatë në botë, gati 1.4 metra e gjatë. Më vonë u bë edhe më i famshëm për shkak se vdiq prej saj. Një ditë në vitin 1527 ra zjarri në qytetin e tij dhe nga nxitimi, Hans harroi ta mblidhte mjekrën. Pa dashje e shkeli, humbi ekuilibrin dhe ra.

...mbreti Adolf Frederick i Suedisë ishte shumë i dhënë ndaj të ngrënit dhe më vonë vdiq për këtë arsye. “Mbreti që e hëngri veten për vdekje” vdiq në vitin 1771 në moshën 61-vjeçare nga një problem në tretje, pasi hëngri një vakt të bollshëm me karkaleca, kaviar, sardele të tymosura, shampanjë dhe 14 ëmbëlsira.

...Allan Pinkerton (1819-1884) ishte i famshëm për hapjen e agjencisë detektive “Pinkerton” dhe për krijimin e teknikave investigative, si vëzhgimin e të dyshuarit dhe kryerjes së punës nën maskim. Ai vetë vdiq nga një infeksion në gjuhë, gjë që iu krijua për shkak se e kafshoi kur u pengua në një trotuar.

...udha e Qumështit përbëhet pak a shumë nga 200 miliardë yje.

...Streptomicina, është antibiotik që është zbuluar më 1944 nga shkencëtari Sallman Vacllav.

...forcat bërthamore janë me intensitet më të madh se të gjitha forcat e tjera të njohura në natyrë.

...Anglia konsiderohet si djepi i partive politike.

...Shqipëria zë vendin e shtatë në botë për përdoruesit e duhanit në raport me numrin e popullsisë. 800 mijë paketa shiten në ditë, ose secili pi nga 19 cigare.

...elefanti afrikan, me gjithë peshën e tij të rëndë, mund të vrapojë me shpejtësi rreth 40 km/h duke ia kaluar edhe njeriut.

...në botë, raca e bardhë përfshin 46% të popullsisë së përgjithshme botërore, raca e verdhë 36%, raca e zezë 6% dhe racat e përziera 12%.

...Budizmi, emri i këtij besimi rrjedh nga themeluesi i tij, Gaudam Budi (580-460 p.e.s.). Djepi i Budizmit është në Nepal, buzë Himalajeve.

...vezën më të madhe e ka bërë një struc (shpend që jeton në shkretëtira të nxehta) nga Madagas dhe është e madhe sa 180 vezë pulash. Zogu ishte 3 m i gjatë, por nuk mund të fluturonte. Si këto vezë, ekzistojnë vetëm 30 kokrra në tërë botën. Shumica gjenden nëpër muze, vetëm tre janë marrë nga privatët. Njëra prej tyre është veza më e shtrenjtë e blerë deri më sot. Nuk besohet se ndonjë njëri do të dëshironte të paguante kaq shumë para për një kokërr vezë.

...nëse nga Londra do të fluturonit me "Konkord" (avion që nuk përdoret më për shkak të një tragjedie) për në Nju-Jork, atje do të arrinit për dy orë.

...mamaja e kërcimit modern, Isadora Duncan, vdiq në vitin 1927 për shkak të shallit të firmosur që e vishte gjithmonë. Gazeta “New York Times” shkruan në 15 shtator 1927 “Automobili po ecte me shpejtësi kur shalli me mëndafsh të fortë u rrotullua tek rrota e makinës. Ajo uli kokën dhe u përplas me një shkëmb”.

...Ray Chapman nga Kleveland është njeriu i vetëm që është vrarë në një fushë bejsbolli. Në atë kohë lojtarët e bejsbollit e bënin pis një top para se ta hidhnin që ai që e qëllonte të mos e shihte. Në 6 gusht 1920, gjatë një loje kundër “Neë York Yankees”, Carl Mays, i hodhi një top të tillë Chapman, që i ra në kokë dhe i mori jetën.

...ethet e tifos janë një sëmundje e njohur në lashtësi gjer në vitet 1200 me emra të ndryshëm si; ethet e spitalit, ethet e burgut , ethet e anijes etj. që nga ajo kohë nuk njihen më epidemi të kësaj sëmundjeje, por kur flitet për të të gjithë popujt e botës i kujtojnë me tmerr. Janë diktuar raste shumë të rralla në kontinentin afrikan.

...burrat mendojnë zakonisht me një hemisferë të trurit (gjysmën), ndërsa gratë kanë tendencën ti përdorin të dyja njëkohësisht.

...që të mbajmë mend një ëndërr, duhet të zgjohemi në mes të ëndrës. Kur ëndërojmë, memorja afatgjatë eshte perkohesisht jashte perdorimit.

...burrat janë më të zotë kur përdorin llogjikën, ose ftohen të zgjidhin një problem të caktuar, ndërsa gratë kanë më shumë aftësi gjuhësore dhe kanë tendencën të kryejnë shumë punë njëkohësisht.

...poeti kinez Po (701-706) konsiderohet si një nga dy poetët më të mëdhenj të letërsisë kineze. Ishte i njohur edhe për dashurinë që ndjente ndaj alkoolit dhe poemat më të mira i ka shkruar ndërsa ishte i dehur. Një natë Li Po ra nga varka dhe u mbyt në lumin Yangtze, ndërsa përpiqej të përqafonte reflektimin e hënës në lumë.

...austriaku Hans Steininger ishte i famshëm se kishte mjekrën më të gjatë në botë, gati 1.4 metra e gjatë. Më vonë u bë edhe më i famshëm për shkak se vdiq prej saj. Një ditë në vitin 1527 ra zjarri në qytetin e tij dhe nga nxitimi, Hans harroi ta mblidhte mjekrën. Pa dashje e shkeli, humbi ekuilibrin dhe ra.

...mbreti Adolf Frederick i Suedisë ishte shumë i dhënë ndaj të ngrënit dhe më vonë vdiq për këtë arsye. “Mbreti që e hëngri veten për vdekje” vdiq në vitin 1771 në moshën 61-vjeçare nga një problem në tretje, pasi hëngri një vakt të bollshëm me karkaleca, kaviar, sardele të tymosura, shampanjë dhe 14 ëmbëlsira.

...Allan Pinkerton (1819-1884) ishte i famshëm për hapjen e agjencisë detektive “Pinkerton” dhe për krijimin e teknikave investigative, si vëzhgimin e të dyshuarit dhe kryerjes së punës nën maskim. Ai vetë vdiq nga një infeksion në gjuhë, gjë që iu krijua për shkak se e kafshoi kur u pengua në një trotuar.

...udha e Qumështit përbëhet pak a shumë nga 200 miliardë yje.

...rekordin e pagjumësisë e ka arritur një anglez, i cili qëndroi për 11 ditë e net zgjuar.

...në mes të viteve 1725 dhe 1765, gruaja e një bujku rus, Feodor Vassilyev, ka lindur 69 fëmijë, shumica binjakë e trinjakë. Vetëm dy, i vdiqën gjatë lindjes!

...Durrësi në shek. XIV kishte 25000 banorë dhe ishte një ndër qytetet më të mëdha të Evropës.

...Katedralja e Milanos është e ndërtuar më 1579 dhe në të janë 40.000 ulëse.

...më 1912, në një papirus egjiptian, u zbulua një dramë e shkrimtarit antik grek Sofokli, e titulluar “Trashëgimtarët”. Kjo vepër është shkruar para 1355 viteve.

...mbreti i vjetër i Asirisë, Kiri dhe Aleksandri i Maqedonisë i kanë ditur me emër të gjithë ushtarët e tyre. Mbreti Mitridat i cili ka sunduar 22 popuj ka folur me shtetasit e tij pa përkthyes.

...vendi me më shumë lejlekë në botë është Polonia. Aty jetojnë 40.000 lejlekë ose 1/4 e të gjithë lejlekëve në mbarë botën.

...ne shoqerine e sotme njerezore fliten 2796 gjuhe te ndryshme.Ato ndahen ne 11 grupe kryesore dhe 50 grupe "gjuhesh te vogla".Njerezit qe flasin keto gjuhe perdorin rreth 8000 dialekte.
...mesatarisht ne bote shkohet ne shkolle 200 dite, ne SHBA 180 dite, ne Suedi 170 dite, ne Japoni 243 dite.

...ne janar te vitit 1978 ne mishtoren "la Ron" ne Misuri te SHBA-ve eshte prodhuar suxhuku me gjatesi prej 5,7 metrash dhe peshonte 207,3 kg.

...Mesharin ,këtë vepër të famshme të Gjon Buzukut e ka zbuluar Gjon Nikollë Kazazi në vitin 1740 në Romë.

...rolin e Skenderbeut në filmin "Skenderbeu" e luajti aktori rus Akaki Horava. Ky film u xhirua në Shqipëri aty ka viti 1957.

...e para kartoline kujtim u stampua ne Ekspozicionin e Pergjithshem te vitit 1889 ne Paris. Kishte si pamje Kullen Eiffel.

...objekti me i prezantuar mbi kartolina në gjithe shekullin e kaluar ndoshta ishte perendimi i diellit.

...ne xhepat e te vdekurve, Andinet (amerike jugore) vendosin nje qese me duhan dhe nje gjethe kokaine per ti bere balle udhetimit ne boten e pertejme.

...ne Florida dikush mund te gjobitet nese e ze gjumi nen kasken e parukjeres.

...ne San Francisco mund te shetisesh me nje elefant vetem nese e mban te lidhur me zinxhir.

...ne Alabama nuk mund te shkohet ne kishe me mustaqe fallso.

...ne Minnesota nuk mund te flihet zhveshur.

...aroma e portokallit qetëson kriminelët?

Kriminelët e vështirë në Hollandë janë bërë më pak agresivë dhe janë zënë më rrallë pasi janë ekspozuar ndaj aromës së portokallit. Policia në Roterdam tha se studimi sugjeroi se kriminelët, pjesa më e madhe shpërndarës droge, u qetësuan dhe bashkëpunuan më lehtë kur në ventilatorin e qelive qarkulloi aroma e portokallit. Drejtori i burgut thotë: “Është e mrekullueshme. Grindjet nëpër qeli janë zvogëluar ndjeshëm”.

A e dinit se?!



... e ghithë popullsia e botës mundet të jetojë përbrenda kufinjëve të Teksasit…



... 9 ndër 10 persona besojnë se llampën elektrike e zbuloi Thomas Edison. Por kjo nuk është e vërtetë; Joseph Swan ishte ai që e zbuloi atë…



... qyteti i Los Anxhelit (Californi) fillimisht quhej: El Pueblo la Nuestra Senora de Reina de los Angeles de la Porciuncula…



... gjallesa më e madhe që jeton në faqen e Tokës është një lloj Kërpudhe e nëndheshme në Oregon, diametrri i së cilës është 5.6 km…



... shteti i Uashingtonit ka plazhin e vetëm më të gjatë ne U.S.A që quhet, Plazhi i Gjatë WA…

A e dinit se?!


... një Nëndetëse Gjermanë e Luftës së II-të Botërore qe mbytur për shkak të mosfunksionimit të banjës…



... në disa nga shtetet e Azisë, mbiemrat e njerëzve i shkruajnë gjithmonë në fillim ndërsa emrat i shkruajnë prapa mbiemrave, ndryshe nga metoda Evropiane apo ajo Amerikane, kur emri i një personi gjithmonë shkruhet në fillim e pastaj vjen mbiemri…



... shkencëtarët kanë zbuluar se Kërpudhat janë të lidhura më ngushtë me qeniet njerëzore dhe kafshët se sa me ç’do lloj tjetër bime…



... mesatarishtë Amerikanët konsumojnë 0.544 kg vezë Merimange në vit dhe hajnë afro 1.13 kg pjesë insektesh në vit…



... numri i Popullsis që jeton sot për sot në siperfaqen e tokës është më i madh se sa numri i Popullsis së që ka vdekur që nga krijimi i Botës…

A e dinit se?!




... kënga ‘Gëzuar Ditëlindjen’ ose siç njihet nga e gjithë bota, Happy Birthday është një këngë me të drejta të rezervuara…



... c’do sekond që kalon, në botë lindin 3 persona dhe në të njëjtën periudhë kohohe vdesin 1.33 persona, që do të thotë se popullsia e botës ka një rritje mesatare prej afro 2 personash për sekond.

Afërsishtë në botë jetojnë 10 persona më shumë se sa nga koha kur ti fillove të lexoje këtë shkrim…



... lufta më Vdekjeprurëse në Histori duke përjashtuar Luftën e II-të Botërore, ishte lufta civile e vitit 1850 në Kinë, ku rebelët u udhëhoqën nga një burrë që mendonte se ishte vëllai i Jezu Krishtit…



... pesha totale e kombinuar e Milingonave në Tokë është më e madhe se sa pesha e Njerëzimit në Tokë…



... përgjatë Luftës së II-të Botërore IBM (International Business Machines) ndërtoi Kompjuterat të cilët Nazistët i përdorën për përqëndrimin e kampeve vdekjeprurëse…

A e dinit se?!



... himni Kombëtar American ka tre versione të ndryshme, por aktualishtë të gjithë dinë të këndojnë vetëm versionin e parë…



... c’do pikë ujëdeti përmban përafërsishtë 1 bilion atome floriri…



... mëngjerashët jetojnë përafërsishtë 9 vjet më pak se sa të tjerër…



... kallëpi i një çokollate mesatare përmban rreth 8 këmbë insektesh brenda…



... në të vërtetë Çakmaku është shpikur para Shkrepëses…

ADN ka një madhësi prej 1 të mijtat e milimetrit, përbehet prej rreth 200 miliard atomesh dhe përmban 1 milion faqe njohuri.

Ekzistojnë rreth 6000 sëmundje gjenetike dhe nga këto vetëm për një pjesë shumë e vogël është e shërueshme aktualisht. Shpresohet qe me deshifrimin e materialit gjenetik të arrihet te kuptohen me mirë sëmundjet, mekanizmat e tyre dhe mundësisht ndonjë kurim i mundshëm.

Shteti me numrin më të madh të farmacistëve është Kina, e cila në vitin 1995 kishte të regjistruar 418000 të tillë. Që prej 20000 vitesh kinezët kurohen me mjekimet tradicionale të përgatitura nga farmacistët.

Pse Deti i Zi quhet keshtu? Perqindja e vogel e kripezimit prej 1.9 perqind i jep Detit te Zi nje ngjyre te erret karakteristike.

Akullnaja më e madhe e matur deri me sot ka qene me gjatesi 200 milje dhe gjeresi 60 milje, ai ka pasur nje siperfaqe me te madhe se Belgjika.

Principata e Monakos është vendi me numrin më të madh të telefonave për frymë pasi numëron 1994 telefona për çdo 1000 persona.

... për herë të parë, regjistrimi i tokave u bë nën pushtimin otoman në vitet 1431-1432.
Atë kohë, Tirana kishte 60 qendra të banuara me rreth 1000 shtëpi dhe 7300 banorë.

... gjuha e një kameleoni është dy herë më e gjatë, sesa trupi i tij.