Ferri nga Dante Aligieri...

Ferri


Kenga e I

Ne mes te shtegetise se kesaj jete
U gjeta ne nje pyll krejt erresi,
Se kishe humbe une rrugen e vertete.

Si ish ta them sa kam veshtiresi
Ai i egri pyll, i ashper, pyll hata,
Sa ta mejtoj me kall frike perseri!

Vecse ma e idhte ne qofte vdekja paksa!
Po me tregue c’te mire kam gjete n’ate ane,
Do flas per sende tjera qe kam pa.

Si hyna mbrende as une s’di me ju thane,
Aq gjume i forte qepallat kish randue,
Kur rrugen e vertete e pata lane.

Po kur te rranza e kodres qeshe afrue,
Atje ku merrte fund ajo lugine,
Qe me aq tmer ne zemer m’kish trazue,

Veshtrova lart e pashe se si ne shpine
Po vishej krejt nga rrezet e planetit,
Qe ne gjithe shtigjet njerezve u prin.

At’here vec frika m’iku pak te shkretit
E zemren une e ndjeva ma te lire
Nga nata, qe kalova mes sikletit.

Si ai, qe tue marre fryme me te veshtire,
Prej detit del ne breg e nga ato vale
Aq te rrezikshme syte e vet i prir,

Dhe shpirti im, qe ikte pa u ndale,
Mbrapa u suell me pa ate rrugen trishte,
Qe s’la njeri te gjalle andej me dale.

Dermue, si u clodha pak mbi ate gurishte,
Ia nisa rruges neper breg t’shkretuem,
Cdo here kamba e ndalun ma poshte ishte.

vazhdon...

E, ja, gati perpjeten pa filluem,
Me doli nje pantere e lehte, e shpejte,
Qe me lekure te larme ish mbuluem;

Synin mbi mue e mbante ngulun drejte
E udhen time aq keq e kishte pre,
Sa qeshe sa here tue ike e kthye une krejt.

Ish koha kur agonte dita e re
E ngrihej Dielli me ata yj ne qiell,
Qe me te ishin, kur Zotyne mbi dhe

Separi i levizi n’ajr te kthiell;
Guxim e shprese ne shpirt me kish pertritun
Per bishe-larushen, qe s’po I gjeja fill,

Ai agu I dites, e ambla stine e ndritun,
Por jo sa frike aspak t’mos me shkaktonte
Pamja e nje luani cfaqe papritun.

Ky dukej se drejt meje po u afronte
Me koken lart, me nje uri t’terbueme,
Sa ngjante se edhe ajrin e tmeronte.

Vec nje ulkoje, qe shihej e pushtueme,
Ashtu kocke e lekure, nga shum deshira,
Qe sa njerzine e bani te mjerueme:

Kjo, po, me futi aq ne te veshtira,
Me ate frike qe te perfton vec pamja e saj,
Sa per t’u ngjite I humba shpres’t e mira.

Si ai qe pasuni fillon te baje,
E vjen nje kohe dhe e humb, kur nuk e priste,
Pastaj me lot e qan edhe me vaje,

Keshtu me ngjau me ate bishe qe po levizte
Dalengadale tue m’u afrue n’ate prite,
Tue m’shty ne terr, ku diell nuk llamburiste.

vazhdon...

Ndersa une tatepjete isha tue shkite,
Perpara sysh m’u cfaq nje fare shajnije,
Zanin heshtija e gjate ia kish venite.

Kur une e pashe me sy n’ate log shkretije,
Brita: Kushdo ti qofsh, njeri I gjalle o hije!>

E ai: Lombardas prindet pata porsi fare
E si atdhe te dy qene mantovan.

Linda sub Iulio, ndonse pak ma pare
Jetova n’Rome kur ish August I mire,
N’ate kohe hyjnish te rrejshem, genjeshtare.

Poet une qeshe, kendova t’drejtin bir
Te Ankizit, ardhun Troje, kur u krye
Lufta qe Ilionin dogji pa meshire.

Po ti drejt s’keqes pse je tue u kthye,
Pse s’I hyp malit, qe I cdo gezimi
Edhe hareje asht fillim, arsye?>

qe fjala I rrjedh si lum I gjane? – mejhere
I gjegja une I skuqun nga turpnimi. –

Oh ti I gjithe poetve drite e nder,
Ndihmome, pash dashunine e ate mundim
Qe derdhe une kam mbi librin tand me vlere!

Mesuesi im ti je, auktori im,
Ti je I vetmi njaj, nga I cili nxora
Te bukrin stil, qe me ka dhane nderim.

Shihe shtazen nga e cila rrugen bora!
Shpetome, o dijetar me nam mbi dhe,
Se prej saj po me dridhet kamba e dora!>

vazhdon...

<Po te duesh, nje shtek tjeter me dale ke, -
m’u gjegj ai, kur me pa me sy tane lot, -
ne dac shpetim n’kete vend plot me shkerbe;

so kjo bishe, per te cilen thrret ti sot,
nuk len njeri ne rruge te saj me u sjelle,
dhe pa te mbyte ajo s’te leshon dot;

e ka nje shpirt, qe ze e vaje vec ndjell,
nga lakmija e pangopshme kurr s’qetohet,
asht ma e uritun tue u fa me gjelle.

Me shum frymore ajo pa da barcohet,
Dersa te vije Langoni, tjere do gjeje,
Po mizorisht nga ky do te dermohet.

As toke as pasuni nuk do e ushqeje,
Porse virtut e dije e dashuni,
Mes Feltri e Feltri aty ai ka me ndeje.

Shpetim do kete e gjora Itali,
S’ciles Kamila virgjin, pa u tute,
Eurjali, Turni, Nizi I rane fli.

Ky do ta nxjerri nga cdo vend e skute,
Dersa ta flaki ne sketerre t’pafund,
Atje, nga ku zilija e pat shkepute.

Per t’miren tande flas, prandej gjithkund
Te vish me mue e do me kesh ti pris
Nder viset e amshueme; mos u lkund

Klithje kur te degjosh prej lemerise;
Shpirten qe vuejne me shekuj ke per t’vrejte,
Vdekje te dyte kerkojne ata shastise.

Do shohesh dhe te tjere te knaqun krejt
Ne zjarr, sepse shpresojne prap me u bashkue
Heret a vone me ata qe jane nder qjejte.

vazhdon...

Ke ata ti ne deshrofsh fill per me shkue,
Nje tjeter shpirt ma I hirshem do te vije,
Me te une do te la, kur t’jem largue.

Se Ai, qe lart e ka mbretnine e tij,
Mbasi ligjes s’iu binda, nuk deshron,
Qe permes meje shpirt atje t’arrije.

Gjithkund sundon, por vec atje mbretnon,
Atje qytetin ka, seline e vet, -
Lum ai, te cilin afer e pranon!>

E une atij: <-Te lutem, o Poet,
Deh, pash ate Zot, qe ti s’e adhurove,
Vetem keshtu ti mos me len per shkret;

Me co ku the, t’I dal une kesaj prove,
Qe portes se Shen Pjetrit t’I hyj mbrenda,
Te shoh ata, qe aq te mjere pershkrove!>

Ai n’ecje u vu, e une permbrapa i renda.

Kenga e II

Dita po shuhej, edhe ajri I muget
I shmangte n’toke frymoret nga mundimi
I dites, ndersa une, fill vetem, rruget

Gatitesha me I rrahe te nje udhetimi
Aq te veshtire, drejt dhimbjes pa kufi,
Qe mendja do pershkrueje pa fare gabimi.

O zana, o mendje e larte, ju sot fuqi
Me epni; shpirt, qe shkrove cka une pashe,
Ketu do dale e jotja fisniki.

<Poet, ti qe me prin, - at’here i thashe, -
provome sa force kam n’zemer, sa jam gati,
para se t’me leshojsh n’kete shteg ku rashe.

Ti na tregon si ai i Silvit ati,
Pa vdeke ende, n’ate jete qe s’ka te vdare
Kaloi me shpirt e trup sikur i pati.

Por n’qe se anmiku i s’keqes aq bujar
U ba per te, tue dijte c’e nalta pjelle
Prej tij ka per te rrjedhe, e kush e cfare,

S’i duket i padenje mendjes se thelle;
Se ai per shenjten Rome, perandorine
Nga i bekuemi qiell si ate qe zgjedhe;

E kjo e ajo, - te gjithe duhet ta dine, -
Vendosun qene me u shndrrue ne vend hyjnor,
Ku mkambesi I Shen Pjetrit ka seline.

N’kete rruge, per t’cilen ti e ngre madhshtor,
Gjana kuptoi, qe qene shkasi i ngadhnjimit
Per te edhe i mantelit papenor.

Sh’Pali e pat kendej udh’n e kalimit,
Kendej force mori fese ne ndihme t’i veje,
Qe i cel njerzimit shtigjet e shpetimit.

vazhdon...

Po une perse te vi? Kush me jep leje?
Une as Enea, as Shen Pali s’jam,
Per kete as une, as tjer’t s’me cmojne te deje.

Pra, mendja ne m’u mbushte me ardhe tamam,
Drue se me del kjo ardhje marrezi, -
Je I urte, kupton ti dhe cka s’di te tham>.

Si ai qe kurrnjehere nuk bje n’hulli
E tash e pare I vijne mendime tjere,
Keshtu cdo gja e nis ai perseri,

Ashtu psova edhe une n’ate lugje t’mjere;
Thelle tue mendue, e pashe fort te veshtire
Ate rruge qe e pata nisun menjehere.

m’u gjegj zemerbujari, si I ka hije, -
ty te ka zanun frika me pahir.

E kjo rastis fort shpesh njeriut t’I vije,
Sa e shmang punes s’lavdishme qe I ka hy,
Si shtazen qe here-here e tremb nje hije.

Me t’hjeke kete frike, qe keq ta ka mberthye,
Do them pse erdha a c’m’ra ne vesh ma pare,
E qe n’ate cast qe ndjeva dhimbe per ty.

Une isha nder ata qejane si vare.
Nje vashe hyjnore e e hijshme m’thirri prane,
M’urdhno, I thashe, e do te jem krenar.

Si yj t’shkelqyeshem syte e saj m’u gjane;
Ia nisi te me flase ambel e qete,
E engjullor ajo e kishte zane.

O Mantovan, ti fisnikija vete,
qe nami ende ne boten mbare s’t’u fik
e, sa t’jete bota, gjalle do t’mbese perjete,

vazhdon...

Nje mikun tim, qe fati s’e don mik,
dicka s’po e len te lire n’te shkretin stom,
sa jo perpara, mbrapa shkon ai vrik.

Kam frike aq t’madhe se asht keq, sa thom
Se kot ne ndihme te tij drue kam levizun,
Per te sa kam degjue ne t’lartin drom.

Shpejto, pra, dhe me fjalen e stolisun,
Me cdo menyre, si e lyp e mir’ e tija,
Ndihmoje, ngushullue n’dac me me nisun.

Beatricja po te con, vi nga selija
Ku prap une kam deshire te fluturoj;
Me suell e m’shtyn me t’folun dashunija.

Porsa balle Zotit tim une te qendroj,
Per ty shpesh para tij kam me u lavdue.>
Keshtu fillova, kur ajo heshtoi:

qe njerezimit drite ma shum I dhe
se qielli qe shkon rrathet tue ngushtue,

kaq me pelqen ky urdhen qe me le,
sa do deshroja tash ta kishe krye,
ma gjate, pra, te me flasesh nevoje s’ke.

Por thuejma ti arsyen, qe te ka shty
Te zbresesh, e ketu te paska sjelle
Nga I hapti log, ku e djegun je me kthye?>

Mbasi kerkon te futesh ti kaq thelle,
do ta them shkurtas, - m’u pergjegj at’hera, -
pse nuk kam frike te shtyhem kesaj shpelle.

Vec per ate gja duhet te kapi tmera
Nga e cila dam njeriut mundet t’I vije,
Po s’duhet te friksohesh per te tjera.

vazhdon...

Te tille Zotyne m’ka ba, per hir te tij,
Mjerimi juej I rande n’mue vend nuk zen,
As afshin kesaj flake nuk ia ndij.

Nje grues hirplote n’qiell fort keq I vjen
Per ate pengese, qe I duel n’ate shteg pyllor,
T’ashprin vendim ajo asht kah e then.

Ne ndihme Lucine kerkoi nder sa qiellore
E I tha: Nga dora jote pret, ta lshoj ne dore.

Lucija, per cdo t’keqe e rrepte anmike,
Levizi e erdh n’ate vend ku ishte vete
Tue ndeje me ate Rakelen, grue jetike.

Beatrice, - tha, - lavdi e Hyut t’vertete,
Pse s’e ndih ate, qe t’desh me shpirt te dlire
E qe per ty iu nda se ultes cete?

A s’e degjon si n’vaje asht tue u ngjire?
S’e sheh se kunder vdekjes n’lufte ka dale
Mbi lum, qe as deti s’asht si ai I vshtire?…

Ne toke s’pat njerz qe s’dijne cdo t’thote me u ndale
Me I ba mire vehtes, t’keqen me largue,
Si une, mbsi vesh mora ato fjale.

Prej te bekuemit fron zbrita nder ju,
Tue u mbshtete ne fjalen tande aq ne za,
Qe ty t’nderon e ata qe e kane degjue.>

Mbasi me kuvendoi permbi kete gja,
Te ndricmit sy lotues nga une largoi,
Sa vrik m’u desh ketu te ti me ra

E fill ia beha si ajo deshroi;
Te shpetova ne cas nga ajo shkerbe,
Qe t’bukuren perpjete ty ta pengoi.

vazhdon...

Prandej cka ke? Pse, pse I hutuem ti je?
Pse frike ne zemren tande prap te mbese?
Guxim e trimeni ma nuk po ke?

Mbasi per ty kujdesen tri krijese
Te larta e te bekueme atje ne qiell
E fjala ime t’hap nje rruge plot shprese?

Si ato lulet, qe, sa ngrofen n’diell
Mbas ngrices se nje nate, perseri
Cojne kryet e celin qe te gjitha fill,

Ashtu une mora zemer prej atij
E aq shpirti m’u mbush me flake e drite,
Sa zuna e iu drejtova me trimni:

E ti fisnik, qe binde iu paske I shpejte
Fjales se drejte nga goja e hirshme qite!

Ti zemren po ma prir ma mos me ndejte,
Do vi mbas teje, simbas porosise,
Mendimi qe une pata, m’u ndrrue krejt.

Ti luej, vullneti yne asht nje, o pris,
Ti udheheqsi, mesuesi e zotnija!>
Keshtu I thashe. Si luejti kambe me u nise,

Udhes iu futa neper t’ashprat vrrija.

Kenga e III

Kendej kalohet ne qytet t'mjerimit,
kendej kalohet n’dhimbjne pa kufi,
kendej kalohet n’shpirtnat humbun shqimit.

Krijuesin tin e shty’ drejtija e tij:
vete pushteti hyjnor me ka sajue,
ma e larta dije, e para dashuni.

Para mje gja tjeter s'u krijue
vecse e perjetshme, - e une qendroj perjete:
o ju qe hyni mbrende, keni mbarue!>

Ja, keto fjale, me shkronja t’zeza, vete
I pashe te shkrueme mbi nje porte; me droje
Peshprita:

Prisi m’u gjegj, si ai qe ka pervoje:
cdo frike e perpelitje te mbaroje!

Na kemi arrijte n’ate vend ku t’pata thane,
Ku do shikosh ti shpirtnat e brengosun,
Qe fillin e arsyes humbun e kane.>

Pastaj mbi timen doren tue e vendosun,
Gzueshem ne ftyre, qe shpirtni lart t’ma mbaje,
Me futi mbrenda jetes se pasosun.

Aty te fshame, klithje, gjame e vaje,
Neper ajr te pa yj perhere kumbonin,
Sa une qysh ne fillim nisa te qaj.

Gjuhe t’ndryshme, t’folme-tmer gjithkah gjemonin,
Fjale dhimbje per hata, britje nga mnija,
Vikatje e zane shue e shplake ushtonin.

Perftohej nje potere, qe kurr qetija
S’e shuen neper ate ajr gjithmone te ndyte,
Njashtu si rana kur shperthen stuhija.

vazhdon...

E une, qe ndjeja si me zjente kryet
Nga tmeri, thashe: C’jane, valle, keta qe e keqja I paska mbyte?>

E ai m’u gjegj: Gjithe shpirtnat e fatzezve jane ngujuem,,
Qe mire as keq nuk bane te thuesh nje here.

Me rradhet e asaj frote jane te trazuem
Te engjujve, qe vec kerkuen vetmine,
Me Zotin s’qene, po as kunder s’kane luftuem.

I debuen qiejte, se u prishnin bukurine,
E as ferrit s’mund t’I futen thellesisht,
Se der mkataret nuk ua duen shoqnine.>

E une: Bertasin pa ia da edhe renkojne?>
M’u gjegj:
Keta as qe te vdesin nuk shpresojne,
Ma poshte jeten e tyne s’ke ku e co,
Cdo fat, pervec ketij, ata deshrojne.

Emnin e tyne n’bote mos e kerko!
Meshira e drejtesija nuk I qas:
Mos t’flasim ma per ta, por kqyr e shko!>

Une, tue veshtrue, nje flamur pata rase
Te shoh; ky siellej nga ai tufan I bartun,
Sikur te qe denue perjete te ngase.

Vrullshem I shkonin pas, varg I pamatun,
Shpirtnat, sa une s’do kisha pase guxim
T’besoj se vdekja kaq shume paska cartun.

Mbasi disa dallova n’ate kalim,
Une hijen e atij njoha dhe pashe,
Qe per dobsi kreu t’randin mospranim.

vazhdon...

Vesh mora edhe bindun qeshe se rashe
Mes shpirtnash, qe kurrkund nje vend s’u lane,
As Zoti e as djajte s’kane si me I dashe.

Keta fatzez, qe n’jete jetue nuk kane,
Lakur vraponin, ndersa I thernin thelle
Miza e anza, qe vlonin nga cdo ane.

Fytyrat ua bajshin gjak me rrjedhe,
E gjaku, ra perdhe, me lot perlye,
Thithej nga krymbat majun me ate gjelle.

E ma pertej kur une leshova ‘I sy,
Pashe buze nje lumi t’madh nje tjeter cete
E thashe:
Kush jane ata e valle cka do te jete,
Qe m’ate ane nguten te kalojne, perore
Si po I dalloj permes drites se zbete?>

E ai: Vetem at’here kur na te kemi ra
Te rrjedha e trishte e Akeronit t’gjore.>

Atbote sy-ule edhe turpnue sa s’ka,
Tue drashte une se po flas e nuk po di,
Deri te bregu I lumit s’bana za.

E ja po vjen kah na, permbi nje ani,
Nje plak per moshe me qyme te zbardhueme,
Tue brite:
Mos mbani shprese se shihni ma qielle t’lume;
Vi te ju coj sa jeni n’tjetrin balle,
Ne zjarr e n’akull, n’erresine t’amshueme.

E ti cka lyp ketu, o njeri I gjalle?
Shpejt, hiqu shpirtnash qe njehere kane vdeke!>
Por, kur ai pa se fjal’t s’ia bana mall,

vazhdon...

Shtoi: Bregun, e jo ketu; me dale pertej,
Nje dru ma e lehte ty ka me te terhjeke.>

E prisi atij: Keshtu u vendos atje ku asht fuqija
Per me vendose, e mos e shtyj ma tej!>

Lundrarit te kenetes s’ndyte qetija
I kthei n’ate ftyre tane lesh, te cueme peshe,
E syte-hata I qitshin flake e shkndija.

Por ata shpirtna, lodhe e kpute, krejt cveshe,
Nderruen fytyre e kercelluen me dhambe,
Porsa fjalet e vrashta u rane nder veshe.

Prindet e Zotin rrijshin vec tue name,
Gjinine njerzore e vendin edhe motin
Dhe faren me te pare e me te mbrame.

Fort tue denese, s’ua priste loti lotin,
N’fund u bashkuen n’ate ugurzeze bregore,
Qe shpirtnat mbledh, ata qe s’dreshten Zotin.

Karonti djalle, me synin gace perore,
Me gisht u ban e t’gjithe n’ate shenje I mblidhen;
Kujdo vonohet, rrem ia kris pa ndore.

Si gjetht, qe vjeshtes kputen edhe hidhen
Pale-pale, e dega ka mundsi me pa
Petkat e veta ka mbi toke mbeshtiellen,

E keqja fare e Adamit njashtu, pra,
I rraset bregut nje nga nje pa fjale
N’ate shenje, si zogu ryse me u thirre me za.

vazhdon...

Keshtu kalojne permbi te zymten vale;
E, pa ndeshe bregun tjeter ceta e pare,
Nje cete e re, kendej, gati asht me dale.

ketu I ke ata qe kane mbarue
ne mni te Zotit, ardhe prej botes mbare;

e jane te gatshem lumin me e kalue,
se drejtsija hyjnore u grah pa mshire,
keshtu vete frika ne deshire asht shndrrue.

Nje here me thane nuk bje ksajt shpirt I mire;
E pse Karonti pat ankim per ty,
Tani mund ta kuptosh arsyen ma mire.>

E errta fushe, si ai kto fjale pat krye,
U dridh aq fort, sa, kur mendoj ate tmer,
Dhe sot fillojne te dridhnat me me hy.

Nga toka lot-e-gjame shperthei nje ere,
Qe vetetiu me aq te flaket drite,
Sa s’pashe as ndjeva gja ma n’ate sketere;

Dhe rashe si ai qe gjumi e kapit.

Kanga e IV

Ma kputi menjehere gjumin e rande
Nje bumbullime e madhe, sa qe u drodha
Si nje njeri, qe fjete dikush e trand.

E synin e pushuem rrotull e solla,
Ngritun ne kambe, e ngulte hodha shikimin
Me pa se ne cfare vendi une u ndodha.

U gjeta me nje fjale une ne kalimin
E shtegut drejt humneres se paane,
Qe t’vuejtjeve pa numer mbledh gjemimin.

E erret ish, pa fund, mjegull e tane;
Sado t’ia ngulshe syte asaj gremine,
Nuk mujshe me dallue nje send me thane.

filloi t’me flase poeti krejt I mekun, -
Une do te prij e ti m’eja mbas shpine.>

Nga ngjyra e tij e zbete fort mbeta I prekun
E thashe: Sa here qe kam ra ngusht, ty te kam ndjeke un!>

E ai: Qe jane ketu, ne ftyre me pasqyrohet,
Ti dhimbjen mos ma merr per frike e tmer.

Te shkojme, se rruge e gjate prej nes kerkohet.>
E hyni ai, e hyna une mbas tij
Ne honin qe prej rrethit t’pare qarkohet.

Ketu, per cka e mundun ish me ndi,
S’kish vaje dhe lotet s’rridhnin porsi gurra, -
Pshertimat vetem dridhnin ate ajri.

Vuejtje pa dhimbje ndjenin ato turra
Njerzish te panumrimm e cete-e-cete,
Femije te vegjel edhe gra e burra.

vazhdon...

Mesuesi I mire m’u suell: Cfare shpirtnash jane keta qe po shikon?
Para se t’vesh ma tutje, ta them vete.

Keta s’mkatnuen, e gjithashtu s’mjafton
Qe kane merita, mbasi s’u pagezuen;
Pagzimi asht porta e fese qe ti beson.

Pse para krishtenimit t’gjithe jetuen,
Zotin s’adhruen si duhet n’lutje t’veta;
Ne mes te tyne gjindem edhe une.

Jo per mekat, na vec per kto te meta
Kem’ humbe e ne kete mase jemi ndeshkue,
Pa shprese gjallojme, deshrue na kalon jeta.>

Nga keto fjale fort zemra m’u gandue,
Njerz njohta aty, qe gzuen t’madh vleresim,
E pezull tash n’ate Limb jane tue qendrue.

thashe une, se doja t’kisha siguri
per fene qe ngadhenon mbi cdo dyshim, -

a nxuer njeri kendej merita e tij
o e ndonje tjetri, n’qiell lumnine me rroke?>
Ai, qe kuptoi cka thashe me mshehtesi,

Gjegji: Kur nje t’pushtetshem pashe ketu se ra
Me shenje t’fitores vu kunore mbi koke.

Hijen e atij qe babe njerzimi ka,
T’birin, Abelin, e Noen na e mori,
Mois ligjevusin, binde gjithmone pa za.

Patriarke Abramin, mbret Davidin nxori,
Izraelin me ate bij mejhere
E me Rakelen qe kaq vjet ia bori;

vazhdon...